-3
TÜREV ÜRÜNLER VE ALMANYA'DA BĐREYSEL
YATIRIMCILARIN TÜREV ÜRÜNLERDEN ELDE ETTĐKLERĐ
KAZANÇLARIN VERGĐLENDĐRĐLMESĐ
Filiz EKĐNCĐ*
ÖZET
Günümüzde türev ürünlerin islem gördüğü türev piyasalar dünya
çapında büyük tutarlarda islem hacimlerine ulasarak ,dünya finans
piyasalarında önemli ölçüde belirleyici olma özelliğini elde etmislerdir.
Ancak türev ürünlerin vergilendirme prensipleri ülkeler arasında farklılık
göstermektedir. Bu çalısmada, Almanya'da Alman Gelir Vergisi Kanununda
yapılan değigiblikler sonrasında ,bireysel yatırımcıların türev ürünlerden elde
ettikleri kazançların vergilendirilmesi prensipleri genel hatları ile
açıklanmıstır.
ABSTRACT
Today derivative markets in which derivative products are transacted have
reached great amount of operations and have played a significant role in
global financial markets. However, the principles of taxation for derivatives
vary among countries. In this study, considering the changes in German
Income Taxation Law, the taxation principles for private investors’ incomes
from derivatives will be explained.
GĐRĐS
Son yıllarda türev ürünler ve bu ürünlerin islem gördüğü piyasalar
giderek yaygınlasmaktadır. Bunun sonucu olarak, forward, futures,opsiyon
ve swap olarak adlandırılan türev ürünlerden elde edilen kazançların
vergilendirilmesi konusu önem kazanmıstır. Ancak bu ürünler sonucu elde
edilen kazançların vergilendirilmesi konusunda tam bir birlik sözkonusu
olmayıp, belirsizlikler halen bir çok ülke açısından devam etmektedir.
Ülkemizde de vergi kanunlarımızda türev ürünler için özel olarak getirilmis
kurallar bulunmamaktadır. Türev ürünlerin kullanımı sonucunda vergiyi
doğuran olay gerçeklestiği takdirde vergi kanunlarımızdaki düzenlemeler
çerçevesinde vergilendirme yapılması sözkonusudur. Bu noktada gerçek
•
Öğr. Gör. Dumlupınar Üniversitesi Bilecik Đ.Đ.B.F. ,Kamu Yönetimi Bölümü.
2
kisilerin bireysel bazda gerçeklestirdikleri türev islemlerden elde edilen
kazançların Gelir Vergisi Kanununda belirtilen kazanç unsurlarından
hangisine girdiğinin belirlenmesi önem arz etmektedir. Konuya bu açıdan
yaklastığımızda Almanya'da bireysel yatırımcıların türev ürünlerden elde
ettikleri kazançların vergilendirilmesi prensipleri göz önünde bulundurularak
,ülkemizde de bu konuda gereken düzenlemelerin yapılması uygun olacaktır.
Bu amaçla çalısmamızda Almanya'daki bireysel yatırımcıların türev ürünler
elde ettikleri kazançların vergilendirilmesi prensipleri ele alınmıstır.
1. TÜREV ÜRÜNLERĐN TANIMI VE GELĐSĐMĐ
1972 yılında Bretton Woods sistemi'nin1sona ermesiyle ,döviz
kurlarının sürekli değigiblik göstermesi sonucu ,mali kuruluslar ciddi sekilde
kur riski ile karsı karsıya kalmıslardır. Yine aynı dönemlerde uluslararası
para piyasalarındaki faiz haddi dalgalanmaları faiz riski sorununu gündeme
getirmistir. Özellikle sabit faizli borç verme eğiliminin giderek ortadan
kalktığı 1980'li yıllarda risk yönetimi önem kazanmıstır. Türev ürünler bu
riskleri ortadan kaldıracak ürünlere olan talep sonucunda ortaya çıkmıstır. 2
Bu ürünlerin türev ürün olarak adlandırılmaları daha önce var olan
finansal piyasa araçlarından doğrudan türetilmelerinden değil, piyasanın
ihtiyaçları doğrultusunda yaratılmıs olmalarından kaynaklanmaktadır. Türev
ürünlerden türetilen çesitli varyasyonlar ile bunların kombinasyonları da
türev ürün olarak anılmaktadır.3
Türev ürünler günümüzde çok kapsamlı bir çesitliliğe ulasmıstır.
Ancak ,türev ürünleri genel olarak iki baslık altında ele alabiliriz.
Birincisi, genellikle forward ve swap islemlerini kapsayan ve tezgah üstü
islemler olarak adlandırılan ,düzenli piyasaları bulunmayan ,bir baska
deyisle düzenli bir borsada islem görmeyen finansal ürünlerdir. Đkincisi ise
futures ve opsiyon islemlerini kapsayan ,düzenli piyasaları bulunan ve
borsada islem gören finansal ürünlerdir.4
Bir forward sözlesmesi ,sözlesmenin taraflarından birine sözlesmeye
konu olan belirli miktardaki varlığı sözlesmede belirlenen gelecekteki belirli
bir tarihte ve belirli bir fiyattan satın alma ve diğer tarafa da satma
mecburiyeti yükleyen bir anlasma olarak tanımlanmaktadır. Bir forward
1 Bretton Woods sistemi; Amerikan dolarına ve onun aracılığıyla, dolaylı yoldan altına bağlı
bir para sistemidir.Bu konuda bkz. Halil Seyidoğlu, Uluslararası Finans, Güzem Yayınları
No:8,Đstanbul,1994,s.8
2 A.Naci Arıkan ,Türev Ürünleri:Forward Piyasalar, Futures Piyasaları, Opsiyon Piyasaları Ve
Swap Piyasaları,Bu Piyasadaki Đslemlerin Vergi Hukuki Yönünden Değerlendirilmesi,M.B.
H.U.K. Yayınlanmamıs Bilim Raporu,Đstanbul,1999,s.9
3 A.Naci Arıkan ,a.g.e , s.7
4 F.Kemal Ebiçlioğlu, Abdülkadir Kahraman, Swap Đslemleri Đsleyisi ve Vergisel
Boyutu,(Sirküler Rapor Seri No:23),TÜRMOB Yayınları -82,Ankara ,1999, s.5
3
sözlesmesine konu olan varlık,mal, para,döviz, faiz oranları vb. olabilir.
Forward'ın en temel amacı ,fiyat değismelerinden kaynaklanan riske karsı
korunmaktır.5
Forward sözlesmeler önceden belirlenmis standart özellikleri olan
sözlesmeler değildir. Bir forward sözlesmesinde , sözlesmeye konu olacak
olan finansal varlığın özellikleri, teslim ve ödeme tarihi, teslim yeri ve
yöntemi, miktarı ve fiyatı gibi özellikleri tarafların ihtiyaçları doğrultusunda
serbestçe belirlenebilmektedir. Dolayısıyla, forward sözlesmelerinin alım
satımının yapıldığı organize borsalar yoktur. Bu tür sözlesmeler tezgah üstü
piyasalarsa(OTC)islem görmektedir.
Tümünü Göster