ermeni meselesi hakkında bilinçlenin beyler

1. VAN iSYANI – 1896

Van’da hazırlanan Ermeni isyanında kullanılmak üzere biraraya getirilen silâhlar özellikle hükümet kontrolünden uzak bulunan kiliselerde, manastırlarda saklanıyor ve asîlere silâh talimleri yaptırılıyordu. Bu işlerde önemli rolü olan eski patrik Mıgırdıç Hırimyan, Van’dan uzaklaştırıldı. Bunun üzerine komiteciler, hükümete sadık olan ve Ermeniler’in hareketlerini engellemeye çalışan Van’daki rûhânî reis Bogos’u Ermeniler’in büyük bayramında, 6 Ocak 1896′da kiliseye giderken öldürdüler. 3 Haziran 1896 gecesi, Van bağlarının arkasında devriye gezen müfrezeye Ermeni çetecileri tarafından ateş açıldı. Nizamiye Yüzbaşısı Receb Efendi ile bir asker ağır şekilde yaralandı. Aynı gün akşamı bu bağlar civarında bulunan Ermeni evlerinden müslüman ahaliye ateş açıldı. Güvenlik güçleri müdahale edince, Ermeniler ateşle karşılık verdiler.
6 Haziran günü, ingiliz, Fransız, Rus ve iran konsolosları Ermeniler’e gönderilerek, silâh bırakılması teklif edildi. Ermeniler, bu teklifi kabul etmediler.
8 Haziran’da ise, çatışma başladı. Haziran’ın 10. günü 780 kişilik grup, Hamidi kazasından geçip, iran’a doğru firar ederlerken bertaraf edildi. Bunlardan 286 kişi Van’dan kaçarak Cermeliye kazasındaki Salhane köyüne saldırmışlardı.
Van’da bu olaylar cereyan ederken, civar kazalarda da Ermeniler, müslümanlara saldırmaya başlamışlardı. Gevaş, Erciş, Adilcevaz kazaları ile Olgüllü, Gürzat, Angüzak köylerinden katliam haberleri geliyordu.
15-24 Haziran arasındaki Ermeni isyanında 418 müslüman 1715 Ermeni asî ölmüş, 363 müslüman ile 71 Ermeni de yaralanmıştı.