incide edebiyat dersi

ilk konumuz islamiyet öncesi türk edebiyatı

bu dönem 2 ye ayrılır

1-sözlü dönem
2-yazılı dönem

1-sözlü dönemin özellikleri ve kavramlar

/sığır/=sürek avları
/şölen/=kurban törenleri
/yuğ/= yas törenleri
• eserler kopuz adı verilen bir çalgıyla söylenir
• bu dönem sanatçılarına şaman kam, baksı adları verilir

2-sözlü dönem ürünleri
a-sav (atasözü)
b-sagu (yuğ adı verilen törenlerde ölen kişinin kahtamanlıklarını dile getiren şiirler)
c-koşuk (sığır sırasında söylenen şiirler)
d-destan(toplumu derinden etkileyen olaylar sonucunda halk arasında kendiliğinden oluşan zun nazım türleridir.)

+++++ islamiyet öncesi türk destanları +++++

1- saka destanları
a) alp er tunga destanı=(türk iran savaşlarında alp er tunga'nın yiğitliklerini ve savaşı anlatır)
b)şu destanı=(iskenderle türker arasındaki savaşı ve türk hakanı şu'nun kahramanlıklarını anlatır

2-hun destanları
a)oğuz destanı=hun kükümdarı mete'yi ve onun yaşdıbını anlatır.

3-göktürk destanları
a)bozkurt destanı (göktürklerin dişi bir kurttan türeyişini anlatır)
b)ergenekon destanı (bir savaşta yenilen ve ergenekon'a açılan türklerin orada bir demir dağı eritip intikamlarını almalarını anlatır)

4-uygur destanları
a)türeyiş destanı=(uygurların bir erkek kurttan türeyişini anlatır
b)göç destanı=uygurların anayurtlarından göçünü anlatır.

++++++ islamiyet sonrası türk destanları +++++
1-karahanlılar dönemi=(satuk buğra han destanı)
2-kırgız=(manas destanı)
3-moğol=(cengizname)
4-tatar kırım=(ediğe destanları)
5-selçuklu - osmanlı dönemleri=(seyyid battal gazi destanı,,, danışmend gazi destanı,,, köroğlu destanı)



////// oluşumları bakımından destanlar /////
1-doğal=halk arasında ortaya çıkan yazarı belirsiz destanlar (anonim)
2-yapay=yazarı belli destanlardır.

1- doğal destanlar

yunan=iliada, odyseia
fin=kalevala
alman=nibelungen
hint=ramayana, mahabarata
ispanya=cid
fransız=chanson de roland
sümer=gılgamış
rus= igor
japon=şinto
iran=şehname

2- yapay destanlar

edit:soldakiler yazar ismi

vergilius (aeneis)
dante (ilahi komedya)
tasso (kurtarılmış kudüs)
milton (kaybolmuş cennet)
ariosto (çılgın orlando)
fazıl hüsnü dağlarca (3 şehitler destanı)
nazım hikmet (kuvayi milliye destanı)

///////////// yazılı dönem ///////////////////

1-göktürk (orhun) yazıtları
a)bilge vezir tonyukuk yazıtı
b)kul tigin yazıtı
c)bilge kağan yazıtı

not=türk adının geçtiği ilk yazılı belge (göktürk abideleridir)

2-uygur dönemi eserleri
not=göktürk devletinin yıkılmasından sonra kurulan uygur hanlıklarından kalma eserlerdir daha çok buddha ve mani dininin esaslarını anlatan metinlerdir.

ilk islami ürünler

1-kutadgu bilig (yusuf has hacip) anlamı (mutluluk veren bilgi )
2-divan-ı lügati't türk (kaşgarlı mahmut) türkçe sözlük
3-atabetül hakayık (edip ahmet yükneki) hakükatların eşiği
4-divan-ı hikmet (ahmet yesevi) tasavvufi şiirlerin toplandığı eser

dede korkut hikayeleri

.oğuz türklerinin rum, abazha ve gürcülerle yaptıkları savaşları anlatan destani hikayelerdir
.söyleyeni belli değildir (anonim)
.12 hikaye ve 1 önsözden oluşur