hele sukur amk

dış ilişkiler

ana madde: ermenistan'ın dış ilişkileri

moskova'da yapılan bir toplantıda cumhurbaşkan serj sarkisyan (sağ), i̇lham aliyev (sol) ve dmitri medvedev (orta) ile.
nisan 2008'den beri devletin dışişleri bakanı eduard nalbandyan'dır.[13] ermenistan'da 30 tane büyükelçilik bulunmaktadır[14], ve yurtdışında ermenistan'ın 36 tane dış temsilciliği var.[15] bir eski sovyetler birliği cumhuriyeti olması nedeniyle ermenistan cumhuriyeti bir bağımsız devletler topluluğu üyesidir.[16] 2 mart 1992 tarihinde bir birleşmiş milletler üyesi de oldu[17], ve 25 ocak 2001 tarihinde azerbaycan ile[18] avrupa konseyi üyeliğini de kazandı.[19] ermenistan cumhuriyeti yaklaşık kırk tane diğer uluslararası örgütün bir üyesi veya gözlemcisidir.[20]
azerbaycan ile ilişkileri soğuktur, ve zaten bu ülkelerin arasında diplomatik ilişkiler yer almamaktadır.[21] özellikle karabağ savaşı ve bunun etkileri nedeniyle gerilimler var. 1994'te bir ateşkes anlaşması yapıldı, fakat savaştan beri azerbaycan topraklarının %16'sı ermeni muharipler tarafından zapt edilmektedir[3][22]; azerbaycan'da yaklaşık 528.000 tane ülkesinde yerinden edilmiş kişi ve ermenistan'dan kaçan 300.000 tane azeri sığınmacı bulunmaktadır; ayrıca azerbaycan ekonomisi de savaş nedeniyle zorluklarla mücadele etmeye mecbur kalmış.[22]
türkiye, ermenistan'ın bağımsızlığını 16 aralık 1991 tarihinde[23] tanıyarak ülkeyi tanıyan dünyanın ilk ülkelerinden birisidir.[24] mamâfih, ermenistan ve türkiye arasında diplomatik ilişkiler yer almamaktadır, ve ermenistan'ın bağımsızlığından beri bu iki ülke arasındaki ilişkiler genelde olumsuzdur. 1993'te türkiye, azerbaycan'da yer alan ermeni işgâlleri nedeniyle ermenistan ile paylaştığı sınırı kapattı, ve bu sınır günümüzde bile hâlâ daha kapalıdır.[25] ermeni diasporası faaliyetleri de bir anlaşmazlık nedenidir; 21 ülke[26], 41 abd eyaleti[27], bask ülkesi[28] ve yeni güney galler[29], 1915-1918 osmanlı'da ermeni olaylarını soykırım olarak tanımlamaktadır.
i̇dari bölgeler

ana madde: ermenistan'ın idari bölgeleri
ermenistan on bir tane bölgeye (մարզ, marz; çoğul. մարզեր, marzer) bölündürülmektedir. ancak ülkenin başkenti erivan, hem şehir hem de marz olarak sayılmaktadır.[30]
her marz, devlet hükûmeti tarafından idare edilmektedir;[31] her marzın valisi hükûmet tarafından seçilir, ve bu valiler, hükûmetin bölgesel politikasını yerine getirmeleri ve cumhuriyete ait yürütme organlarının bölgesel işlerini düzenlemeleri gerekmektedir.[31]
numara bölge (marz) merkez bölge nüfusu[32] alan (km2)[33]
1 aragatsotn (արագածոտնի) aştarak 140.500 2.753
2 ararat (արարատի) artaşat 276.500 2.096
3 armavir (արմավիրի) armavir 281.600 1.242
4 geğarkunik (գեղարքունիքի) gavar 240.100 5.348[dn 1]
5 kotayk (կոտայքի) hrazdan 277.800 2.089
6 lori (լոռու) vanadzor 282.000 3.789
7 şirak (շիրակի) gümrü 281.000 2.681
8 syunik (սյունիքի) kapan 152.800 4.506
9 tavuş (տավուշի) i̇cevan 134.200 2.704
10 vayots dzor (վայոց ձորի) yeğegnadzor 55.800 2.308
11 erivan (երևան) - 1.107.800 227
coğrafya

ana madde: ermenistan coğrafyası

ermenistan'ın yağış ve sıcaklık grafiği

sevan gölü görüntüsü.
ermenistan, asya'nın güney kafkasya bölgesinde bulunan, denize kıyısı olmayan bir ülkedir.[3] karadeniz ve hazar denizin arasında bulunarak[34], kuzeyinde gürcistan, doğusunda azerbaycan, güneyinde i̇ran ve batısında türkiye ve azerbaycan'ın nahçıvan bölgesi ile sınır paylaşmaktadır.
ermenistan'ın toplam alanı 29.743 km2'dir.[3] toprakları dağlık, yüksek rakımlı ve engebelidir; toprakların %90'ı 900 metreyi aşan yükseltilerden oluşur[34], ve tarıma uygun çok az toprak vardır.[35] ülkenin en yüksek dağı, 4.090 metre rakımı olan alagöz dağı'dır;[34] en düşük rakımı ise 400 metre yükseklikte olan debed nehri'nde bulunmaktadır.[3]
ülkenin iklimi karasaldır; yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk oluyor.[3] isı derecesi genellikle rakıma göre değişiyor. ermenistan'ın dağları, karadeniz ve akdeniz'in iklimsel etkilerini engelliyor, ve böylece mevsimsel çeşitlilik var. ermeni platosu'nda kış ortası ortalama derecesi 0°c, yaz ortası ortalama derecesi 25 °c'i aşıyor. ülkenin ortalama yağış oranı, aras vadisi'nde senede 250 milimetre, en yüksek rakımlarda ise 800 milimetre.[36]
ermenistan bakır, demir, taksit, molibden, altın, kurşun ve çinkoca zengindir. büyük ponza, mermer, tüf, perlit, kireç taşı, bazalt ve tuz yatakları da bulunmaktadır.[37]
ermenistan, arap ve avrasya levhalarının yöneldiği bölgesinde bulunmaktadır[38][39], ve bundan dolayı tarihi boyunca birçok büyük deprem ülkede yer almıştır. zaten kafkas dağları, yaklaşık 25 milyon sene önce bu levhaların arasında bir levha hareketi nedeniyle oluştu.[38] ülkede yer alan en son önemli sarsıntı, 25.000 kişinin ölümüne ve spitak şehrin neredeyse tamamen yıkılmasına sebep olan 1988 spitak depremidir.
demografi

ana maddeler: ermeniler, ermenistan demografisi, ermenistan'da eğitim, ve ermenistan'da din

ermenistan demografisi.
demoscope [1] ve nssra [2] verilerine göre.
ocak 2008 itibarıyla ermenistan'ın toplam nüfusu 3.230.100 kişi civarındadır[1], ve nüfusun büyüme oranı yaklaşık %0,2'dir.[40] ülkenin başkenti erivan, 1.107.800 kişi nüfusu (toplam nüfusunun %34,3'ü) ile nüfus bakımından hem ülkenin en büyük şehri[2] hem de en büyük marzıdır.[41] ermenistan'ın nüfus yoğunluğu, km2 başına 109 kişi, ve erivan, km2 başına 4.480 kişi ile yine de ülkenin en büyük nüfus yoğunluğuna sahip olan marzıdır.[42] ülkenin nüfus yoğunluğu, moldova'dan sonra eski sovyetler birliği ülkelerinin arasında en büyük ikinci nüfus yoğunluğudur, ve dünya çapında ise 98-inci.[43] toplam nüfusunun %64,1'i kentlerde ve %35,9'u köylerde yaşamaktadır.[44] ermenistan'da eğitim, yasal olarak bir insan hakkıdır, ve temel eğitim şarttır. devlet ortaeğitim okullarında da eğitim ücretsizdir.[45] ermenistan'daki okuryazarlık oranı %99,4 (erkek oranı %99,7, kadın oranı %99,2).[3]
neredeyse bütün ermenistan nüfusu ermenilerden ibarettir, ancak en son nüfus sayımına göre yezidi (40.620 kişi), rus (14.660 kişi), süryani (3.409 kişi), ukrain (1.633 kişi), kürt (1.519 kişi), yunan (1.176 kişi) ve diğer toplumlar (4.640 geri kalan kişi) da var.[46] sovyetler birliği'nin dağılmasından önce büyük bir azeri toplumu da vardı (1989'daki sovyet nüfus sayımına göre ermenistan nüfusunun %2,5'i, yani 84.860 kişi, azeri idi[47]), ama toplumlar arası gerilimler, özellikle karabağ savaşı nedeniyle neredeyse hiç azeri kalmamış.[dn 2] ermenistan'da en çok konuşulan dil ermenice; asıl ülkede konuşulan ermenice türü doğu ermenicesi'dir.[48] sovyet dönemi boyunca ermenistan'daki okulların öğretim dilleri ermenice ve rusça idi, ve böylece neredeyse bütün kent nüfusu ve köy nüfusun çoğu en az birazcık rusça konuşabiliyordu.[49] günümüzde ise ülkenin en çok konuşulan ikinci dil hâlâ daha rusça'dır, ve i̇ngilizce gibi batı avrupa dilleri pek bilinmiyor.[50] azınlıklar tarafından konuşulan diller kürtçe, süryanice, pontus rumcası ve karabağ savaşı'ndan önce azerice.[51][52]
301 yılında ermenistan, hıristiyanlığı devletin dini olarak uygulayan dünyanın ilk ülkesi olmasıyla[53] birlikte hıristiyanlık, özellikle ermeni apostolik kilisesi ermenistan'daki en yaygın dinidir (nüfusun ≈%94'ü ermeni apostolik'tir)[54], ancak zamanımızda anayasal olarak ermenistan seküler bir ülkedir[55], böylece vicdan ve din özgürlüğü kanunen desteklenmektedir[56] (diğer yasalara aykırı değil ise[56][dn 3]). nüfusun geri kalanına ait en büyük dinler, diğer hıristiyan tarikatları (katolisizm, rus ortodoks v.s.), yezidilik ve i̇slam'dır