cemalım cemalım

özet:

türkü, öldürülen cemal'e, karısı şerife tarafından yakılmıştır. şerife, 90 yıldan fazla yaşamış, 30 kasım 1993 günü vefat etmiştir. 14-15 yaşlarında cemal'le evlenmiş, mutlu geçen birkaç yılı cemal'in öldürülmesiyle sona ermiş, bu hadiseden sonra bir oğlu ile ortada kalmıştır. bu hadisenin oluş şekli ve ona yakılan ağıtı/türküyü bana, şerife'nin daha sonra evlendiği hayrullah'tan olan oğlu i̇smet aksoy göndermiştir.* cemal'in öldürülme hadisesi ve türkünün tam metni şöyledir:

ürgüp'ün karlık köyünün eşrafından ve varlıklı bir ailesinden olan cemal, kalleşlikle öldürülür. herkesçe sevip sayılan cemal'in ölümüne yanmayan kalmaz. eşi şerife acılarını yaktığı ağıtla hafifletmeye çalışır. yetim kalan oğlu mustafa da, birkaç yıl sonra hasat zamanı bir atın tepmesi sonucu ölmüştür.

ağıt, şerife'nin ikinci kocası hayrullah'ın sonraki yıllar refik başaran'a "herkese bir türkü okudun ama, bana okumadın." diye sitem etmesi üzerine cemal türküsünü plağa okur. cemal hayrullah'ın aynı zamanda amcasıdır. onun öldürülüşü şerife kadar hayrullah'ı da etkiler. şerife'nin türkünün her çalınışında gözünden iplik iplik yaşlar akıtmasını, cemal'i bir türlü unutamamasını daima anlayışla karşılamıştır.

türkünün asıl metni şöyledir:

şen olasın ürgüp dumanın gitmez
kıratın acemi konağı tutmaz
oğlun da çok küçük yerini tumaz
cemal'ım cemal'ım algın cemal'ım
al kanlar içinde kaldın cemal'ım

ürgüp'ten de çıktığını görmüşlür
kıratının sekisinden bilmişler
seni öldürmeye karar vermişler
cemal'ım cemal'ım algın cemal'ım
al kanlar içinde kaldın cemal'ım

cemal'ın giydiği ketenden yilek
al kana boyanmış don ile göynek
sana nasip oldu ecelsiz ölmek
cemal'ım cemal'ım algın cemal'ım
al kanlar içinde kaldın cemal'ım

ürgüp'ten de çıktın kırat kişnedi
üzengiler ayağını boşladı
yağlı kurşun iliğine işledi
cemal'ım cemal'ım algın cemal'ım
al kanlar içinde kaldın cemal'ım

karlık ile başkadın pınar arası
çok mu imiş cemal'ımın yarası
ağlayıp geliyor garip anası
cemal'ım cemal'ım algın cemal'ım
al kanlar içinde kaldın cemal'ım

cemal'ın giydiği kadife şalvar
dükkânın kilidi cebinde parlar
oğlun da çok küçük beşikte ağlar
cemal'ım cemal'ım algın cemal'ım
al kanlar içinde kaldın cemal'ım

kıratın üstünde bir uzun yayla
ne desem ağlasam kaderim böyle
gidersen ürgüp'e sen selâm söyle
cemal'ım cemal'ım algın cemal'ım
al kanlar içinde kaldın cemal'ım

kıratım başımda oturmuş ağlar
cemal'a dayanmaz şu karlı dağlar
üzüm vermez oldu karlık'ta bağlar
cemal'ım cemal'ım algın cemal'ım
al kanlar içinde kaldın cemal'ım

giden cemal gelir mi de yerine
i̇çerimde yaram indi derine
cemal düşta kahpelerin şerine
cemal'ım cemal'ım algın cemal'ım
al kanlar içinde kaldın cemal'ım

(seki : atın tırnaklarının üst kısmında bulunan beyaz kıllar)

• bana cemal'ım türküsünü ve türkünün hikâyesini göndermek lutfunda bulunan i̇smet aksoy'a şükranlarımı sunarım.

yrd. doç dr. doğan ka