ntv sözlük

Question book-4.svg Bu maddedeki veya maddenin bir bölümündeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir.
Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız.
Maddeye uygun bir biçimde kaynak ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
M.Ö. 550'lerde Eski Yunanistan

Antik Yunanistan, bugünkü Yunanistan toprakları ile çevresinde yaşayan toplumların kurduğu devlet ve uygarlıkların M.Ö. 756 (Arkaik dönem) ile M.Ö. 146 (Roma işgâli) tarihleri arasındaki dönemine verilen addır.[1]

Balkanlar'a göç eden Yunan kabilelerin kurmuş olduğu Yunan şehir devletleri demokrasinin ilk temellerinin atıldığı yerlerdir.[2] Eshilos, Aristofanes, Evripides, Sofokles, Aristo, Eflatun, Sokrates, Herodot ve Ksenofon gibi büyük filozofların yetiştiği Atina, Sparta, Tebai ve Nakşa gibi büyük şehirler gerek birbirleriyle gerek o dönemin en önemli güçlerinden biri olan Persler ile üstünlük mücadelelerine girmişlerdir.[3]

Antik Yunan uygarlığının zirveye çıktığı, en çok geliştiği dönemler iskender yönetiminde olmuştur. Yunan kültürü içinde bir eğitim almış olan iskender, babası Filip'in ölmeden önce hazırlamış olduğu ortamı kaybetmemiş, Antik Yunan kültürünü batıda Makedonya'dan doğuda Hindistan'a, kuzeyde Fergana'dan güneyde Mısır çöllerine kadar yaymıştır.[4]

Çok tanrılı din inancının hâkim olduğu, toplumun sınıflara ayrıldığı, tiyatro ve mimarinin o dönemdeki en büyük eserlerinin verildiği Antik Yunan medeniyetinin gelişimi Augustus Caesar'ın M.Ö. 27 yılında Yunanistan'ı Achaea eyaleti olarak Roma imparatorluğu'na bağlaması ile durmuştur.[5] Fakat yine de Antik Yunan kültürü batı medeniyetlerinin temeli olarak kabul edilir. Yunan kültür ve uygarlığının, Avrupa'nın birçok yerinde hüküm sürüp kendinden izler bırakmış Roma imparatorluğu üzerinde çok büyük etkisi vardır. 14. ve 16. yüzyıllar arasında Avrupa'yı etkisi altına alan Rönesans hareketinin ve Neo-Klagib canlanmanın üzerinde Antik Yunan medeniyetinin büyük izleri görülür.[6]
Konu başlıkları
[gizle]

* 1 Kronoloji
* 2 Köken
* 3 Yunanistan'ın doğuşu
* 4 Sosyal ve ekonomik sınıf farkılıkları
* 5 Pers Savaşları
* 6 Atina hâkimiyeti
* 7 Mora (Peloponnesia) savaşı
* 8 Sparta ve Tebai hâkimiyeti
* 9 Makedonya'nın doğuşu
* 10 Büyük iskender'in fetihleri
* 11 Toplum
o 11.1 Toplumun yapısı
* 12 Yaşam tarzı
o 12.1 Yerleşme
o 12.2 Tarım
o 12.3 Tıp
o 12.4 Mutfak
o 12.5 Eğitim
o 12.6 Din ve inanış
o 12.7 Genel yaşam
o 12.8 Tiyatro
o 12.9 Mimarî
o 12.10 Eşcinsellik
o 12.11 Fahişelik
* 13 Ayrıca bakınız
* 14 Dış bağlantılar
* 15 Kaynaklar
* 16 Notlar

Kronoloji [değiştir]

Yunan medeniyetinin başlangıcı ve bitişi hakkında kesin ya da dünyaca kabul görmüş herhangi bir görüş yoktur. Genel olarak Roma imparatorluğu'ndan önceki dönemler Antik Yunan tarihi olarak değerlendirilir.[1] Bazı tarihçiler M.Ö. 1150 yılında yıkılan, Yunanca konuşan Miken uygarlığını da Yunan tarihi içerisinde değerlendirirler.[7] Buna rağmen birçoğu ise Miken uygarlığını etkilemiş olan Girit Uygarlığı'nın daha sonraki Yunan kültürlerinden çok farklı olduğunu öne sürerek sınıflandırmayı ayrı yaparlar.[7]

Günümüzde Yunanistan'da okul kitaplarında "eski zamanlar", Miken felaketiyle başlayan ve ülke topraklarının Roma imparatorluğu tarafından fethedilmesine kadar olan 900 yıllık bir dönemi kapsamakta olup, sanat, kültür, ve politika temelinde üç bölüme ayrılabilir.[1]
Batı yönünden Partenon tapınağı, Yunanistan

Tarihî dönemler Yunan karanlık çağları ile başlar (M.Ö. 1100 - 800).[8] Bu dönemde sanatçılar amforalar ve çeşitli çömlekler üzerine üçgen, kare, çember gibi geometrik şekiller yapmışlardır.[9] Arkaik Dönemler'de (M.Ö. 800 - 490) ise ayakta duran gerçekçi gülümsemelere sahip heykeller yapılmıştır.[10] Klagib Dönem'de sanatçılar Parthenon gibi eserler vermeye başlamışlardır (M.Ö. 490 - 323).[11] Büyük iskender'in ülkeyi fethiyle başlayan ve aynı adla ya da Helenistik Dönem diye anılan dönemde ise (M.Ö. 323 – 146) Antik Yunan Kültürü Mısır ve Baktria kültürüne de katkıda bulunmuştur.[12]

Geleneksel olarak Antik Yunan döneminin başlangıcı M.Ö. 776'da ilk Olimpiyat Oyunları'nın yapılması olarak alınır.[13] Ama birçok tarihçi Yunan Kültürü'nün geçmişini M.Ö. 1000'lere kadar yayar.[14] Fakat çoğunlukla kabul gören bitiş tarihi M.Ö. 323'te Büyük iskender'in ölümüdür.[1] Bir sonraki dönem ise Romalıların ülkeyi ele geçirmesiyle başlayan uyum dönemidir.[15] Fakat bu konuda da tartışmalar vardır.[15] Bazı tarihçiler Yunan kültürünün 3. yüzyıl'da Hıristiyanlık'ın çıkışına kadar ufak değişimlerle devam ettiğini öne sürerler.[1]
Köken [değiştir]
Herodot büstü

Yunanların M.Ö. 2000 yıllarında kitleler hâlinde Balkan Yarımadası'nın güneyine göç ettikleri inanılır.[16] M.Ö. 23. ve 17. yüzyıllar Proto-Grek dönem olarak adlandırılır.[17] M.Ö. 1600'den 1100'e kadar olan dönem, Homeros'un epiklerinde masallaştırdığı Truva'ya karşı savaşan Kral Agememnon'un başında olduğu Miken Yunan Çağı'dır.[18] M.Ö. 1100'den M.Ö. 8. yüzyıla olan hiçbir yazılı eserin günümüze ulaşmadığı ve sadece yetersiz arkeolojik kalıntıların bulunduğu Karanlık Çağ olarak adlandırılır.[19] Herodot'un Tarihler, Pausanias'ın Yunanistan'ın Tanımı, Diodorus'un Biblioteca ve Jerome'nin Kranikon adlı eserleri bu dönemle ilgili bazı kısa bilgiler ve dönemin kralları hakkında bilgi verir.[20] Antik Yunan Çağı'nın çoğu zaman M.Ö. 323 yılında ölen Büyük iskender'in hükümdarlığının başlaması ile sona erdiği kabul edilir.[1] Büyük iskender dönemine Helenistik Çağ adı da verilir.[12]

Yunanistan'daki her tarihî olay sebepleri ile birlikte yazılmıştır. Herodot, Tukididis, Ksenofon, Demosthenes, Eflatun ve Aristo gibi eserleri günümüze kadar ulaşan politikacı ve tarihçi yazarların çoğu Atinalı idi. Bu yüzden tüm Yunan medeniyeti içinde en çok bilgi sahibi olunan şehir Atina'dır ve yine bu yüzden diğer şehirlerin tarihleri hakkında kayda değer fazla bir bilgi yoktur.[21] Ayrıca bu yazarlar neredeyse tamamen politik, askerî ve diplomatik olayları yazmaya odaklandıklarından ekonomik ve sosyal tarihi pek dikkate almamışlardır. Yunan tarihi hakkında söylenen her şey bu yazarların kalemlerinden çıkan bilgilerden ibarettir.
Yunanistan'ın doğuşu [değiştir]

M.Ö. 8. yüzyılda Miken Uygarlığı'nın çöküşe geçmesi ile Yunanistan, Karanlık Çağ'ından çıkmaya başladı.[22] Gerek kültürel gerekse toplumsal alanda büyük canlanmalar başladı.[22] Okuryazarlık kayboldu ve Miken yazısı unutuldu.[23] Fakat Yunanlar Fenike Alfabesi'nden Yunan Alfabesini yarattılar.[24] M.Ö. 800'lerde ilk yazılı kayıtlar görülmeye başladı.[24] Yunanistan, daha sonra tüm Yunan coğrafyasına model teşkil edecek olan, her adanın, vadinin ve ovanın, deniz ya da dağ sınırları ile birbirinden ayrıldığı, kendi kendini yöneten küçük yönetim birimlerine ayrıldı.[25]

Nüfus M.Ö. 800'den 350'lere kadar tahminen 700.000'lerden 8-10 milyona kadar çıktı ki bu tarıma elverişli arazilere oranla olması gerekenin çok üstündeydi. Bu nedenle M.Ö. 750'lerden itibaren Yunanlar her yönde koloniler kurmaya başladılar.[26]
Yunanlardan kalma bir amfi-tiyatro, Siracusa - italya

ilk olarak doğuda Anadolu Yarımadası'nın Ege Denizi kıyıları kolonize edildi.[26] Daha sonra Trakya ve Kıbrıs adasında koloniler kuruldu.[26] Marmara Denizi çevresi, Anadolu'nun Karadeniz kıyıları ve hatta günümüzdeki Ukrayna kıyıları bile sömürgeleştirildi.[26] Bunun yanı sıra doğuda illirya (Balkan Yarımadası'nın Adriyatik Kıyıları), Sicilya, italya'nın doğu uçları ile Fransa'nın güney kıyıları, Korgiba, Libya ve Mısır'da bile Yunan kolonileri kurulmuştur. Günümüz modern şehirlerinden Siracusa (Συρακούσαι) Sirekuse Kolonisi, Napoli (Νεάπολις) Neopolis Kolonisi, Marsilya (Μασσαλία) Massaliya Kolonisi ve istanbul (Βυζάντιον) Bizantion Kolonisi tarafından, koloni devleti olarak kurulmuş olan yerlerdir.[26]

Milattan önce 6. yüzyıla gelindiğinde Yunan dili ve kültürü coğrafi olarak topraklarının kapladığı alandan çok daha geniş bir alanda etkiliydi.[27] Yunan sömürgeleri dinî ve ticari yönden geldikleri şehirlere bağlı olsalar da politik yönden kendi kontrolleri kendi ellerindeydi. Eski Yunanlar hem anayurtlarında hem de kolonilerinde kendilerini bağımsız küçük topluluklara bölmüşlerdir. Pólis adı verdikleri şehirler Yunan hükûmetinin ana birimleri olmuşlardır.[28]

Bu dönemde hem Yunanistan'da hem de denizaşırı sömürgelerinde büyük ekonomik gelişmeler olmuş hem de insanların yaşam standartları oldukça iyileşmiştir.[29] Bazı ekonomi tarihçilerine göre, Antik Yunanistan endüstrileşme öncesi ekonomilerin en gelişmişlerinden biridir.[30] Yunan işçisinin ortalama günlük ücreti yaklaşık 12 kg buğdaya denk geliyordu.[31] Bu, ortalama günlüğü yaklaşık 3,75 kg olan Roma döneminde bir Mısırlı işçinin ücretinden yaklaşık 3 kat daha fazlaydı.[32]
Sosyal ve ekonomik sınıf farkılıkları [değiştir]