kürtlere küfür edenleri silmeyen moderasyon

moderasyonun ic mekanizmasinin seffaflasmasi, duygusal hezeyanlar yahut komplo teorici mantiksal cikarimlarla desteklenmis bicimde moderasyonun genelini hedef alan ithamlarin, kanitlamamalarindan oturu ileri gelen yalanci sayginliklarini bir cirpida yokedebilecegi icin yararli bir uygulama olsa da, "aristokrasi"nin islevselligini cogulculuk adina kisitlamasi pek de saglikli sonuclar dogurmayabilir.

evet, cogulculuk aristokrasiye her zaman ustun degildir. platon kardesimizin, 2500 sene oncesinde yasamis olmanin verdigi dayanilmaz hafiflikle aydinlanmis bir kralin yahut oligarsinin, demokrasiye her daim yeg tutulmasini salik vermesinden feyz almiyorum bunu derken. buradaki arguman daha ziyade, sozlugun organikliginin, verimlilik ve etkili bir isleyis adina sinirlandirilmasidir. organik yapinin siniri da moderasyon mekanizmasinin seffaf olmayan kismidir. (aslinda o kisim da zamana gore degisiyor yani makro acidan organik ama bosverin o kadarini simdilik) eger bu kisim ortadan kalkarsa, yani cogulculuga bir adim daha yaklasilinirsa, bu sadece bazi negatif pgibolojik etkiler yaratmakla kalmaz (sozlugun isleyisinin tekduzeligi, moderatorlerin motivasyon ekgibligi -gerci bu disi moderatorlerin sayisinin arttirilmasi ve baslarina kadir inanirin gecirilmesiyle cozulebilir-, cogunlugun sadece moderatorler uzerinde degil kullanici birey uzerinde de olusturduklari baski ) ayni zamanda somut olarak da sozlugu tekduze yapacaktir. yani sadece isleyis degil icerik de, istisnalarin cogunlugun baskisiyla kaldirilmasi sonucu kesin ve net olarak belli sinirlar icinde kalmaya mahkum olacaktir, cunku kollektif bilinc bir durumu degerlendirirken birey bilinci gibi compromise edemez.

bir analojiyle durumu anlatmak gerekirse, isyerinde birine pandik atmak cinsel tacizdir. ama goz kirpmak veya anlamli anlamli bakmak duruma gore masum bir davranistir, duruma goreyse birini bakislariyla soyduktan sonra gorduklerinden memnun kaldigini belirten bir kalite kontrol onayidir. moderator ikisinin farkini, onceki davranislara da bakarak anlamaya calisir. eger alternatifler birbirinden 180 derece aciyla ayrilmamislarsa, "keyfiyet" jokerini kullanip, "fistik gibisin" bakisina goz yumarken "ohhhss yavrum, hepsi senin mi beaaa" bakislarina ve salyalarina dur diyebilir. iste o fistik gibisin bakisinin da tanimi sabit olmadigindan kararlarda bir varyasyon olacaktir. simdi bu varyasyonlarin tartisildigi bir ortami ve moderatorun "keyfiyet alani"ni, bizim gibi vergisini veren siradan halka acarsan karar asamasindaki granularity, yani bir anlamda cozunurluk, ortadan kalkacaktir. bu seffaf ortamda gelen sayisiz etkiler, tepkiler, feedbackler sonunda artik "fistik gibisin, seni dogurana helal olsun, hepsi senin mi anam, yalanasi hatun kisisin, o bacaginin arasina coktun muuuu dumman cikiyor dumman" arasindaki farklar da azalacak, hepsi "taciz" basliginin altina toplanacaktir.

cogulculuk, cesitliligi yokeder.

bunun daha somut bir ornegi istatistik biliminde bulunmaktadir. sayica cok fazla uniform random variable bir araya geldiklerinde, bir gaussian dagilimi olusturmaktadirlar (bkz: central limit theorem). yani 1-10 arasi sayilari piyango usulu 100 defa cekersek, ve sonuclari toplarsak, 5*100=500 elde etme olasiligimiz, 10*100=1000 veya 1*100=100 elde etme olasiligimizdan daha fazladir.

bir entrynin silinmesi binary bir olaydir, ya silinir ya da silinmez. oysa ki silinmeye neden olan sebepler binary degildir, kimisi kilpayi silinmistir, kimisi fazlasiyla haketmistir. cizgiyi bir yerde cekmek zorundayiz. moderatorler cizgiyi ortalama olarak ayni yerde ama her duruma tek tek bakildiginda her defasinda farkli bir yerlerde cekiyorlar (keyfiyet alani). iste bastan beri gerek compromise, granularity ekgibligi gibi ecnebi laflariyla degindigimiz, gerekse central limit teoremiyle modelledigimiz, cogulculugun daha baskin cikma fenomeni burada devreye giriyor; zira cogulculugun etkisi nihai olarak bu cizginin daha belli bir yerde, ama ortalamadan en sapmis ornegin baz alinarak cekilmesi olur. (fistik gibisinin, kartal maltepeyle ayni kefeye konmasi gibi)

haaa, bu demek degil ki cogulculuk her daim istenmeyen bir durumdur. hayir, dogru cevap, sistemin buyuklugune bagli olarak degisir. eger sozlukte 10 bin degil de 100 bin kisi yazsaydi, ayni sistemi simdikinin on kati kadar moderator olsa bile yurutemezdik. iste bu noktada tepeden inme yonetim ve isleyis yerine, daha organik bir yapiyi sonuna kadar savunurum. bizim ornegimizde de moderasyon mekanizmasinin isleyisini tum yazarlara acmak, cok buyuk bir sistemde tek cozum olurdu cunku bu durumda her moderator arasinda ve ayni moderatorun onceki kararlari arasindaki varyasyon ve hatta tutarsizlik, dayanilmaz boyutlara ulasirdi. bunun yerine cogulculugun baskin olmasi, isleyis hususunda cesitliligin ve tahmin edilemezligin feda edilmesi daha akillica olan secenektir.

buraya kadar biraz fazla soyut kavramlardan bahsettik; bari entryi akillarda daha iyi kalacak ve anlamasi daha kolay bir bilgiyle bitirelim. "uzman moderator sistemi", yani her silinme sebebinin bir moderatorun kontrolunde olmasi ve bu sekilde tutarsizligin azaltilmasi onerisi, ne yazik ki yarardan cok moderasyonun genel olarak verimsizliginin artmasi ve bireysel bazda isgucunun orantisiz bicimde dagitilmasina yolacacaktir.

bu gercek, queueing theory literaturunde "skill based routing" olarak gecer.

ornegin bir call centeri aradiniz ve konustugunuz dile gore sizi birine transfer ettiler. simdi call center sadece turkce ve sadece ingilizce konusan iki grup calisandan da olusabilir, hem turkce hem ingilizce konusan calisanlardan da. her turlu matematik model acikca gostermistir ki, skill based routingin cozunurlugu arttikca (calisanlari daha cok alt-gruba boldukce) verimlilik azalir. yani 10 tane turkce, 10 tane de ingilizce konusan calisanla ulasabileceginiz servis kalitesine (ornegin aramalarin yuzde 80inin ilk 20 saniye icinde cevaplanabilmesi epey yaygin bir kriterdir), 15 tane hem turkce hem de ingilizce konusanla ulasabilirsiniz hem de boylece calisanlarinizin is yuku daha saglikli dagitilmis olunur. dolayisiyla uzman moderatorluk sistemi, her silinme sebebinin birbiriyle esit sayida gerceklesmedigi varsayilirsa -ki cok buyuk ihtimalle de boyledir- ya daha cok moderator gerektirecek ya da moderasyonun kalitesini dusurecek.

edit: (bkz: erlang)