fransız devrimi

fransız devrimi veya fransız i̇htilali (1789-1799), fransa'daki mutlak monarşinin devrilip, yerine cumhuriyetin kurulması ve roma katolik kilisesi'nin ciddi reformlara gitmeye zorlanmasıdır. avrupa ve batı dünyası tarihinde bir dönüm noktasıdır.

fransa, kuzey amerika’daki tüm kolonilerini 1763 tarihinde, yedi yıl savaşları sonunda imzalanan paris antlaşması ile i̇ngiltere'ye kaptırmıştı. i̇ngiltere, yedi yıl savaşları'nın mali yükünü, yeni vergilerle kolonilerden çıkartmaya kalkışınca; bu durum kuzey amerika kolonilerinde huzursuzluk yaratmıştı. 1774 yılında onüç koloni'nin başlattığı amerikan bağımsızlık savaşı 1776 yılında bağımsızlık ilanıyla sürmüştü. fransa ise bu çatışmalara büyük boyutlarda mali destek vererek dolaylı olarak katılmıştır.
bu savaş harcamaları ve giderek artan saray masrafları dolayısıyla fransız monarşisi de mali yönden tükenmişti.
états généraux nun yeniden toplanması [değiştir]
1789 yılında xvi. louis, soyluları toplayıp toprak mülkiyeti üzerinden vergi alınmasını istediğinde; soylular, parlamentonun toplanmasını istediler. 1614 yılından beri toplanmamış olan parlamento, soylular, din adamları ve halktan seçilen üç kamaradan oluşuyordu.
parlamentonun toplanması, toplumsal yapıdaki çelişkilerin de ortaya çıkmasına neden oldu. bir yanda soyluların ve din adamlarının ayrıcalıklı durumu diğer yanda da burjuvazi ve halktan temsilcilerin arasında parlamentoda ciddi sorunlar ortaya çıktı.
18. yüzyılın başlarından beri fransa dış ticaretinin kat kat artması, varlıklı bir burjuvazi oluşturmuştu. bu sınıflar, artık sahip oldukları ekonomik güce karşılık gelecek bir politik güç istiyorlardı. feodal yapının ve monarşinin kaçınılmaz sonucu olan sosyo-ekonomik sınırlamaların kaldırılmasından yanaydılar.
serment du jeu de paume [değiştir]
parlamentonun toplanmasıyla orta sınıftan halk, özellikle varlıklı sınıflar, monarşiye karşı savaş açtılar. bir anayasayla monarşinin yetkilerinin sınırlandırılmasını, iç gümrük duvarlarının kaldırılarak iç ticaretin serbestleştirilmesi, vergilerin yeniden düzenlenmesi ve yönetimde daha fazla hak elde etme talebinde bulundular.
bu talepleri 16. louis kabul etmedi. orta sınıf, peşine halktan diğer unsurları da katarak 14 temmuz 1789 günü bastille hapishanesine saldırdı. hapishane ele geçirilip mahkûmlar salındı.
fransız devrimi 1789-1815 yılları arasında beş farklı dönem yaşayarak devam etti.
bastille baskını
ana madde: bastille baskını
14 temmuz 1789'da paris'liler bastille hapishanesi'ne hücum ettiler. bu genel ayaklanmanın ardından (1791) yılında bir kurucu meclis toplandı ve i̇nsan ve yurtdaş hakları bildirisi yayınladı. ardından da ulusal egemenliğe dayanan bir anayasa hazırlayarak monarşinin yetkilerini sınırlandırdı. bu anayasa, halk tarafından seçilecek bir parlamentonun yasama ve yürütme yetkilerini kralla paylaşmasını öngörmekteydi.
kanunları hazırlamak, bütçeyi tasdik etmek ve hükümetin icraatını kontrol etmek görevleri meclise verildi. ayrıca i̇nsan ve yurttaş hakları bildirisi'nin esasları uygulamaya konuldu.
i̇nsan ve yurttaş hakları bildirisi'nin uygulamaya konulması ve bir halk meclisinin yürütme erkini ele alması, fransa’da feodalite kurumları yıktı. zaten halk yığınlarındaki soylulara karşı gelişen öfke, pek çok soylunun topraklarını bırakarak diğer avrupa ülkelerine kaçmalarına yol açtı.
fransa’daki tüm bu gelişmeler, tüm avrupa açısından çok önemli sonuçlar doğuracak, sadece gelecek yılların değil, yüzyılların da içsel dinamiklerini kökten değiştirecekti.
avrupa’da herkes, feodal sınırlamalardan kurtulan bir fransa ekonomisinin büyük bir gelişme göstereceğini, bunun ise fransa’yı, uluslararası ticaret alanında rekabet edilmesi çok zor bir güç haline getireceğini öngörebiliyordu. üstelik böylesi bir ekonomik büyümenin, eskisinden çok daha güçlü bir fransız askeri gücünü besleyebilecek durumda olması, kuvvetle muhtemeldi.
öte yandan fransa’da ortaya çıkan, insan haklarından, eşitlikten ve özgürlükten yana bu düşünce hareketinin tüm avrupa’ya yayılması ve mevcut monarşilerin geleceğini tehdit etmesi kaçınılmazdı.

1799'da konsüllük idaresi kuruldu. bu idarede beş direktuvarın yetkileri üç konsüle devredildi ve tüm yetkiler biriinci konsülde toplandı. birinci konsül de general napolyon bonapart oldu. bu idare 1804 yılına kadar devam etti. bundan sonra imparatorluk idaresi başladı.