özet geç diye yalvaracaksın 2

yahudilik ve diğer dinler

hıristiyanlık ve yahudilik
ana madde: hıristiyanlık ve yahudilik
ayrıca bakınız: judeo-hıristiyan, hıristiyanlık ve antisemitizm, yahudilikte i̇sa'ya bakış, i̇sa'nın kültürel ve tarihi geçmişi ve hıristiyan-yahudi uzlaşısı
tarihçiler ve teologlar bazı hıristiyan gruplar ile yahudi halkı arasındaki değişen ilişkiyi düzenli olarak gözden geçirmektedir; hıristiyan-yahudi uzlaşısı başlıklı makale güncel meselelerden birini ele almaktadır.
i̇slam ve yahudilik
ana madde: i̇slam ve yahudilik
ayrıca bakınız: müslümanların hakimiyeti altındaki yahudilerin tarihi ve i̇slam ve antisemitizm
i̇slam ve yahudilik arasında karmaşık bir ilişki bulunmaktadır. geleneksel olarak, i̇slam topraklarında zımmi statüsünde yaşayan yahudilerin dinlerini uygulamalarına ve kendi iç meselelerini yönetmelerine, çeşitli koşullar çerçevesinde izin veriliyordu.[48] müslümanlara cizye (her özgür yetişkin gayrımüslüm erkekten alınan vergi) ödemek zorundaydılar.[48] i̇slami yönetim altında, zımmiler düşük bir statüye sahiptiler. silah taşımalarının ve müslümanları ilgilendiren davalarda şahitlik etmelerinin yasaklanması gibi çok sayıda sosyal ve yasal engelleri vardı.[49] ancak bu engellerin büyük bölümü sembolikti. en onur kırıcı olanı ise, kuran'a ya da hadislere dayanmayan ancak ortaçağ başlarında bağdat'ta ortaya çıkan ve son derece düzensiz bir şekilde uygulanan ayırt edici kıyafet giyme zorunluluğuydu.[50] yahudiler dinleri yüzünden öldürülme ya da sürülme veya zorla din değiştirmeleri yönünde baskı ile nadiren karşılaşmışlar, çoğunlukla da ikamet ve meslek tercihlerinde serbest olmuşlardır.[51] nitekim, emeviler ve abbasilerin yönetimi altında 712-1066 yılları arası dönem i̇spanya'daki yahudi kültürünün altın çağı olarak adlandırılır. yahudilere yönelik katliamların en önemli örneklerinden biri, 12. yüzyıl endülüs'ünde muvahhid hanedanının hükümdarları tarafından yahudilerin öldürülmesi ya da din değiştirmeye zorlanmasıdır.[52] i̇kamet ettikleri yeri seçme özgürlüklerinin ellerinden alındığı örneklerin başında ise, yahudilerin 15. yüzyıldan başlayarak, özellikle de 19. yüzyıl başlarından itibaren fas'ta mellah adı verilen duvarlarla çevirili mahallelerde yaşamaya zorlanmasıdır.[53]
hizbullah ve hamas gibi arap-i̇slami hareketlerin propragandasında, i̇ran i̇slam cumhuriyeti'nin çeşitli kurumları tarafından yapılan çeşitli açıklamalarda ve refah partisi'ne yakın gazete ve diğer yayınlarda standart antisemitik temalar yaygın olarak kullanılmaktadır.[54]
yahudiliği içine alan sinkretik hareketler
yahudilikten unsurları diğer dinlerinkilerle birleştiren bazı örgütlenmeler de bulunmaktadır. bunların en tanınmışı, çoğunlukla yahudi olmayanların yanı sıra bazı etnik yahudilerin de üyeleri arasında bulunduğu, yahudileri hıristiyanlığa çekmek amacıyla başlatılan, mesihçi yahudilik adlı hıristiyan hareketidir. mesihçi yahudilik, tarihi olarak neredeyse tamamen i̇sa'nın ikinci defa gelmesi için yahudilerin i̇sa'yı mesih olarak kabul etmesi gerektiği inancını savunan hıristiyan evanjelist örgütler tarafından maddi olarak desteklenmiştir. bu gruplar, tipik olarak hıristiyan teolojisini ve kristoloji'yi yahudi dini uygulamalarından oluşan ince bir cila ile bir araya getirirler. bu gruplar arasından en tartışmalı olanı, abd'nin büyük şehirlerinde sayısız misyonerlik kampanyaları ile etnik yahudileri aktif şekilde hıristiyanlığa çekmeye çalışan, i̇sa için yahudiler'dir.
sinkretizmin diğer örnekleri arasında, mesihçi yahudilik gibi, pagan veya vika inançlarını yahudiliğin bazı uygulamaları ile bir araya getiren gevşek örgütlenmiş az sayıda yahudinin oluşturduğu judeo-paganlar da vardır. bir diğer gevşek örgütlü grup olan yahudi budistler ise, inançlarında asya ruhaniliğine de yer verirler; bazı yenilenmeci yahudiler ise rahatça ve açık bir şekilde budizm, sufizm, kızılderili dini ve diğer dinlerden de unsurları almaktadır.
yahudilikteki mistik kabbala uygulaması, kabbala merkezi'nin temsil ettiği bir hareket doğurmuştur. merkezde, çeşitli dinlerden öğretmenler g