özet geç diye yalvaracaksın 2

yahudi felsefesi
ana madde: yahudi felsefesi
yahudi felsefesi, ciddi felsefe çalışmaları ile yahudi teolojisi arasındaki birleşmeye gönderme yapar. önde gelen yahudi felsefeciler arasında, solomon ibn gabirol, saadia gaon, musa ibn meymun ve levi ben gerşon bulunmaktadır. aydınlanmaya (1700'lerin sonu ile 1800'lerin başı) tepki olarak meydana gelen önemli değişiklikler sonucunda, aydınlanma sonrası yahudi felsefecileri ortaya çıkmıştır. modern yahudi felsefesi hem ortodoks hem de ortodoks olmayan yönelimli felsefeden oluşmaktadır. önde gelen ortodoks yahudi felsefeciler arasında, eliyahu eliezer dessler, joseph b. soloveitchik ve yitzchok hutner sayılabilir. tanınmış ortodoks olmayan yahudi felsefeciler arasında ise, martin buber, franz rosenzeig, mordecai kaplan, abraham joshua heschel ve emmanuel lévinas da bulunmaktadır.
i̇lgili maddeler
tora veritabanları
yahudi dua ve şükran dualarının listesi
yahudi kimliği

yahudi halkı ile yahudilik arasındaki fark
daniel boyarin'e göre, din ile etnik kimlik arasındaki temel fark yahudiliğe yabancı bir kavram olup kökleri eflatun'un felsefesine dayanan ve helenistik yahudiliğe de nüfuz eden ruh ile beden arasındaki dualizmin bir biçimidir.[15] boyarin bundan ötürü, yahudiliği din, etnisite ve kültür gibi geleneksel batı kaynaklı kategoriler altına sokmanın kolay olmadığını savunur. boyarin, bunun kısmen yahudiliğin 4.000 yıllık tarihinin batı kültürünün yükselişinin öncesine dayanmasından ve batı'nın dışında gelişmiş olmasından kaynaklandığını belirtir. bu süre zarfında, yahudilerin başından kölelik, anarşik ve teokratik özyönetim, fetih, işgal ve sürgün deneyimleri geçmiş; diyasporalarda, temas ettikleri antik mısır, babil, pers ve helen kültürlerinin yanı sıra, aydınlanma (bkz. haskala) gibi modern hareketlerden ve meyvesini doğu akdeniz'de bir yahudi devleti ile verecek olan milliyetçiliğin yükselişinden de etkilenmişlerdir. ayrıca, bir seçkin sınıfın (hazarlar) yahudiliğe geçişine, ardından da bulunduğu topraklardaki güç merkezi statüsünü bu toprakların önce rusların ardından da moğolların eline geçmesi ile yitirişine tanıklık ettiler. boyarin'a göre, böylece "yahudi kimliği hiçbir kimlik kategorisine uymaz, zira ne salt bir ulusa, ne bir soya, ne de bir dine ait olup diyalektik gerilim içinde bunların hepsini kapsar." [16]
bu bakış açısına karşı, hümanist yahudilik gibi uygulamalar, yahudiliğin dini yönlerini reddederek belirli kültürel gelenekleri korurlar.
kişiyi yahudi yapan nedir?
ana madde: kim yahudidir?
geleneksel yahudi hukuku'na göre, bir yahudi anneden doğan veya yahudi hukuku'na uygun şekilde yahudiliğe geçen kişiye yahudi denir. amerikan reform yahudiliği ve britanya liberal yahudiliği, anne-baba farkı gözetmeksizin ebeveynlerinden sadece biri yahudi olan çocuğu ebeveynleri tarafından yahudi kimliği ile yetiştirilmesi şartıyla, yahudi kabul eder. geleneksel olarak yahudiliğe geçmek isteyenlerin cesareti kırılsa da, günümüzde yahudiliğin tüm ana akımları içtenlikle din değiştirmek isteyenlere açıktır. dine geçiş süreci bir otorite tarafından değerlendirilir ve kişi samimiyeti ve bilgisi konusunda bir sınamaya tabi tutulur.[17] din değiştirenlere, "ben abraham avinu" veya "bat abraham avinu" (i̇brahim'in oğlu veya kızı) adının verildiği yahudilikte, dine geçiş bir aile tarafından evlat edinilmeye benzetilebilir.
geleneksel yahudilik, gerek yahudi olarak doğan gerekse yahudiliğe sonradan geçen her bireyin ebediyen yahudi olarak kaldığını savunur. bu yüzden, ateist olduğunu iddia eden ya da başka bir dine geçen bir yahudi, geleneksel yahudilik tarafından hâlen yahudi kabul edilir. öte yandan, reform hareketi başka bir dine geçen bir yahudinin artık yahudi olmadığını savunur [18][19]; yüksek mahkeme davaları ve hükümleri sonucunda i̇srail hükümeti de bu duruşu benimsemiştir.[20]
i̇srail devleti'nde yahudi kimliğini neyin belirlediği sorusu ise, 1950'lerde, david ben-gurion'un vatandaşlık ile ilgili meselelere bir cevap bulabilmek için dünyanın her yerindeki yahudi dini otoriteleri ve entelektüellerden mihu yehudi ("kim yahudidir") sorusuna dair görüşlerini istemesi ile yeni bir ivme kazanmış oldu. bu konu hâlen çözümlenmekten çok uzaktır ve dönem dönem i̇srail siyasetinde de kendini gösterir.
yahudi nüfus istatisti