dogmatik ve sosyolojik bakımdan pragmatik oluşum

siyasetin sınırlarından çıktığımızdaysa insanlar zamanın ruhuna ayak uydurarak dogma saydığımız kavramlarda da değişikliğe giderler. söz gelimi, bir kadın düşünün. yetişme tarzı tutucu bir ailenin koyduğu kurallar ile sabit, bakarete önem veren ve sonuç olarak da ailesinin tasvip ettiği bir damatla evleniyor. ancak evlilik hayatında zamanla değişen şartlar; -gelir düzeyinin artması, kocasının ilgisizliği ya da aşırı korumacı tavrı, çevrelerinde uyum yaşamakta zorlandıkları bireyler olarak sayabiliriz bunları- kadının aldatma konusundaki fikirlerini değiştirebilir. kadın yerine erkeği de koyabiliriz bu örnekte. aldatmaktan da öte maddi imkanlarını gösteriş amacıyla kullanma, akrabalarından uzaklaşma ve üst düzey kişilerin bulunduğu ortamlarında bunlarla anılmamak istememe... hepsi sosyal çevre tarafından olumsuz geri bildirimlerle sonuçlansa da pragmatik olarak o kişi için gayet olağan ve müspet davranış tarzlarıdır. bu durumda yok olan dogmalarından ötürü kişiyi yargılamak, tavır almak etrafındaki dogma yığını açısından kabul edilebilir görünse de kişiyi tercihlerinden dolayı kategorize etmek mantık dışıdır. çünkü o dogma yığınının da şartlara bağlı olarak pragmatist davranış kalıpları vardır.