üniversite okuyanların alayı da namussuz lan

bugün sosyalizm ya da komünizm denildiğinde en başta 1848, 1871, 1917 devrimleriyle biçimlenmiş, aydınlanma düşüncesi ve hegel felsefesi ile politik iktisadın kapitalizm analizine, pozitivizm, ve doğa bilimlerince geliştirilen bilimsellik anlayışına dayalı, örgütlenme biçimi olarak temsiliyetçi, merkeziyetçi, devrimci parti yoluyla ayaklanarak herhangi bir coğrafyadaki mevcut ulus-devlet iktidarını ele geçirip devirip ardından üretim araçlarının devlet eliyle kolektifleştirilmesi projesine dayalı devletçi sosyalizmler anlaşılır. bu aslında kısmen doğru bir sosyalizm imgesidir. her ne kadar marksist sosyalizm, çeşitli sosyalizmler arasında kendi farkını, işçi sınıfının bilinçli eyleminin tarihteki tüm sınıfları ortadan kaldırması ve komünizme, yani sınıfsız ve devletsiz topluma giden yolu açması olarak özgülleştirse de bu aslında onun ayrıcalığı değildir. 19. yüzyılın sosyalist akımlarının bir çoğunda bu temalar incin halde zaten mevcuttur. bu temaları oldukça “bilimsel” bir politik ekonomi ile diyalektik ve tarihsel materyalizm felsefesi olarak tümüyle tutarlı olmaya çalışan bir sistem içinde bir araya getirmesi ve takdir etmek gerekir ki sahip olduğu entelektüel karizmasıyla başaran karl marx’ın önemi elbette büyüktür. ancak tarihe bugün durduğumuz yerden değil de olumsal gelişimi açısından bakarak soralım: acaba 1917’de, dünyanın en eski imparatorluklarından birinde, bu kadar geniş bir coğrafyayı hakimiyeti altına alacak bir devrim -bolşevikleri iktidara getiren pek çok rastlantıyı, lenin’in korkunç iktidar iradesini, ve tüm farklı sosyalizmleri tasfiye ve yok etme operasyonunu da göz önünde bulundurarak- iktidarı almayı ve onu bir yetmiş küsur yıl sürdürmeyi başaramasaydı yahut bu devrim kendisine ideoloji olarak mesela bir lassale ya da bernstein sosyalizmini seçseydi, acaba bu durumda, bugün sosyalizm kelimesi akıllara marksizmi getirir miydi? marksist tarih yazımının en korkunç sonuçları verecek olan hatalarından birisi -ki bu onu tipik olarak alman ideolojisi’ndeki türden bir ideolojiye dönüştürmüştür- kendi tarihi içinde yer alan bütün sosyalist kaynakları ve yoldaşı olması gereken akraba akımları bir kertede çöpe atıp hepsini sosyalizmin prehistoryasına yerleştirmiş olmasıdır. ve bugünkü komedi böyle doğar: marksistler diğer marksistleri, sosyalistler diğer sosyalistleri sosyalist olmamakla suçlar. ispanya devrimini yaşamış bir anarko komünist işçinin dediği gibi “komünistler, komünistleri, komünizm adına öldürmeye gelmişlerdi.” işte size komedinin trajediye dönüşmesi.

2.
günümüz sosyal demokrasisi, bilindiği gibi i. enternasyonaldeki tartışmaların sonucu sosyalistlerin bölünmesinin meyvesiydi. bütün mesele burjuva devletini reforme ederek dönüştürmek mi yoksa ele geçirip yeni bir sosyalist devlet kurmak mı meselesi gibi görünüyordu. ancak yol ayrımı, 1. dünya savaşında alman sosyal demokratlarının militarizmin yanında yer almasıyla daha çetrefil hale gelmişti. böylece hem alman komünistlerinin işçi hareketinden tasfiyesi, hem de militarizme boyanmış bir toplumun faşizme karşı savunmasız kalışının yolu açılmıştı. gerisi bilinir... faşizmlerin şokuyla sarsılan avrupa’da, özellikle büyük bunalımın ardından, ve sovyet devriminin tehdidi karşısında, keynesçi politikaların icraat yolu olarak yeni bir emek-ücret rejimi oluşturulmasında sosyal demokrasi yeniden işlev kazanmıştı. böylece emperyalist avrupa'nın dünyadan devşirdiği artı değerin kısmen daha “adil” bir paylaşım mekanizmasıyla topluma paylaştırılması sağlanmış; yani işçi sınıfının gelirlerinin artışı, yani tüketim artışı, yani istihdam artışı, yani toplumu bölen uzlaşmaz çelişkilerin gizlenmesi, yani ulusal bütünlüğün yeniden kurulması temin edilmiştir. o kadar ki tüm dünyanın çeşitli ulusal kurtuluş hareketleriyle sarsıldığı zamanlarda avrupa işçi sınıfı, marksist sınıf analizlerini boşa çıkarırcasına öylesine yerinde saymıştır ki bunun üzerine koca bir marksist külliyat birikmiştir.
ekmek ve sirk: alın size refah toplumu ve kitle kültürü.
ideolojik ayrımların ve siyasal hamasetin kafa bulandırıcı gözleriyle bakmadığımızda göreceğimiz şudur: devletçi sosyalizmin bir kanadı, ayrışarak kendi kaynaklarından birine, liberalizme geri dönmüştür. böylece bugün artık sosyal demokrasi dendiğinde kimsenin aklına anti-kapitalist bir hareket gelmez. olsa olsa sivil haklar ve özgürlükler retoriğine bulanmış, tutarlı bir siyasi liberalizm gelir. sosyal demokrasinin “sosyal”i -ekonomide devletçi düzenlemeler- bugünün küresel kapitalizminin ihtiyaçları açısından demode olduğundan, yalnızca “demokrasi”si kalmıştır, o da zaten liberal siyasetin vazgeçilmezi olarak iş görmeye devam etmektedir. “sosyal” yaklaşımın, yani refah devleti düzenlemelerinin zorunluluğunun ortadan kalktığı “küreselleşme” çağında liberalizm de kendi içinde tuhaf bir dönüşüme uğramıştır: neo-liberalizm. bu aslında kimilerince neo-konservatizm olarak da adlandırılır haklı olarak. “bırakınız yapsınlar” kapitalizmini sınırsızca gerçekleştirmek adına emeğin koşullarının daha da ağırlaştırılması, eski ücret rejimlerinin ve sosyal devlet düzenlemelerinin terk edilmesi, toplumu bütünleştiren, bir ulusal cemaat haline getiren değerlerin güçlü bir savunusu halinde, faşizme de giderek göz kırpan, artık önündeki yaprağı tamamen düşmüş bir “liberalizm”dir söz konusu olan. tam da bu noktada sosyal demokrasi de refah devleti anlayışını terk ederek klagib liberalizme kadar gerilemiştir. devlete ve iktisadi mantığa olan sarsılmaz bağlılıktan olsa gerek sol giderek “sağa” çekmektedir. bir zamanlar solun tarihine yerleştirilen sosyal demokrasinin bugün liberalizmin ta kendisi haline gelişi de gösteriyor ki bu akım iktisadi liberalizm ile siyasi liberalizmi ve aydınlanmacı düşünce geleneğini tutarlı bir şekilde içeren modernist bir siyasetten başka bir şey değildir. böyle bakıldığında, sosyal demokrasinin, kendisini kapitalizm karşıtlığıyla tanımlayan proleter sosyalizm geleneği ile sanki hiç bir ilgisi yokmuş gibi görünür... keşke bu kadar kolay olsaydı.

3.
sosyalizm elbette sosyal demokrasi ile olduğu kadar liberalizm ile de akrabalıklar taşır. daha doğrusu modern siyaset tarihi içinde aydınlanma düşüncesi soyundan gelirler. ancak bu akrabalık bir süre sonra düşmanlık ilişkilerine dönüşmüştür haklı olarak. 20 yüzyılın ateşli siyasal tartışmalarının atmosferinde farklar açıkça vurgulanmış ve düşmanlıklara dönüşmüştür. oysa zaman zaman, sosyal demokrasi ile sosyalizmin, aralarındaki uzak akrabalık ilişkisinin de bir sonucu olarak birlikte davrandığı anlar oldu: örneğin fransız direnişinde ve ispanyol devriminde... aralarındaki ortaklaşmalar yalnız anlık temaslar ve işbirlikleri ile bitmemişti elbette. söylemlerini ve icraatlarını biçimlendiren ontolojik temelleri de ortaktır: ilerlemeci tarih anlayışı, rasyonalizm, pozitivizm, ulus-devletçilik, temsiliyet, sanayileşme...