mayalar hakkında ne biliyosunuz bakiim hadi

orta amerika yerlileri olan mayalar’ın kurduğu büyük uygarlık 16. yüzyılda yıkılmıştır. bugünkü mekgiba’nın güneyi,
guatemala ve
belize’nin kuzeyinde kalan yerlerde gelişen bu uygarlıktan kalma büyük taş yapılardan oluşan kent kalıntıları günümüze kadar ulaşmıştır.

maya halkının târihi m.ö. 1000 yılına kadar uzanır. uygarlığın en parlak dönemi m.s. 250 ile 900 seneleri arasındadır. bu dönemde mayalar nüfusları 5-20 bin arasında değişen 40’tan fazla yerleşim merkezi kurmuşlardı. tikal, uaxactün, copàn, bonampak, palenque ve rio bec bu şehirlerin en büyükleri idi. 900 senesinden sonra klagib maya medeniyeti, bilinmeyen bir sebepten dolayı hızla çöktü. boşalan şehirler ve tören merkezleri ormanlarla kaplandı. buna karşılık klagib dönem sonrası dönemde (900-1519) chichen hza ve mayapàn gibi yucatàn yarımadasının dağlık bölgelerindeki şehirler gelişmelerini sürdürdüler. 1546’da i̇spanyollar yucatan yarımadası ve guatemala’yı işgal ettiler. maya medeniyetini tahrip edip bölgede pekçok katliam yaptılar. şehirleri yağmalayarak, meşhur maya eserleri zenginliklerini avrupa’ya taşıdılar. ancak guatemala’nın bir kısmında, bir grup maya halkı bağımsızlıklarını 150 yıl korudular.

günümüzde guatemala ve yucatan’da yaşayan halkın çoğunluğu maya’dır (guatemala halkının yaklaşık % 65’i maya’dır). bunlar 15 maya lisanından birini konuşurlar. yucatan’daki merida şehrinin halkı i̇spanyolca ve maya lisanı veya yucatan lisanı konuşur. guatemala’nın uzak bölgelerinde bâtıl inançlar başta olmak üzere pekçok eski kültür devâm etmektedir.

maya uygarlığının en parlak dönemi i̇s 250-900 arasına rastlar. mayalar kurdukları kentleri piramitler, saraylar ve güzel heykellerle süslemişlerdir. ne var ki , yalnızca dinsel törenler için yönetim merkezleri olarak kullanılan bu kentlerde kimse yaşamazdı. mayalar bu görkemli kentlerin çevresindeki çiftliklerde yaşar, yöreye özgü ürünler olan mısır, fasulye biber ve domates yetiştirirlerdi. uzmanlar yıllarca mayalar’ın barışsever bir halk olduğuna inanmışlarsa da, son yıllarda elde edilen bilgiler mayalar’ın savaşçı bir halk olduğunu, savaş tutsaklarını işkenceyle öldürdüklerini, dinsel törenlerde de çok kan döktüklerini ortaya koymuştur.

maya kültürünün ana merkezleri mekgiba’nın güneyinde chiapas ve guatemala’nın kuzeyinde petèn idi. ama yaklaşık i̇s 975’te savaş ve yoksulluk, halk evlerini bırakıp kuzeye, yucàtan yarımadasına’a göç etmeye zorladı. burada, toltek yerlilerini’nin törelerinin etkisi altında kaldılar.

i̇spanyollar, mayalar’ın yaşadığı toprakları 16. yüzyılın ilk yarısında istila ettiler. mayalar tıpkı
aztekler gibi kendilerini savunamadılar. çoğu öldürüldü, kalanlar da tutsak edildi.

maya uygarlığı özellikle
astronomi,
mimarlık,
matematik,
heykel ve
hiyeroglif yazısı gibi bir çok alanda çok ilerlemişti. çok karmaşık bir takvim sistemleri vardı. el sanatlarında da ileriydiler, güzel boyalı çömlekler ve pamuklu dokumalar yaptılar.

bugün, genellikle mekgiba ve guatemala’da yaşayan yaklaşık 2 milyon maya yerlisi vardır. çoğu çiftçidir. hemen hepsi katolik olmakla birlikte, inançları geleneksel maya dininden çok etkilenmiştir; yağmur ve bereket için putperest ayinler düzenler