küba füze krizi

abd’de seçim mücadelesinin hızlandığı bir dönemde 16 ekim 1962 günü dönemin abd savunma bakanı robert mcnamara küba’da füze üslerini belirleyen hava fotoğraflarını başkan kennedy’e gösterdi. fotoğraflardan edinilen bilgiye göre, sovyet füzeleri yerleştirilmeye başlanmıştı ama ateşlemeye hazır hale gelmeleri için bazı parçaların küba’ya gelmesi gerekiyordu.
kennedy teknik danışmanlarıyla uzun süren toplantılar yaptıktan sonra küba’nın denizden abluka altına alınmasına karar verdi. abd, abluka kararı konusunda birleşmiş milletler’e, oas’a ve nato’ya danışmadı ve sadece bu örgütleri kararından haberdar etmekle yetindi.
22 ekim 1962 tarihinde abluka uygulanmaya başladı. bu sırada, atlantik okyanusu’nda seyreden sovyet gemileri küba’ya yaklaşmaktaydı. bu gemiler ablukaya uymadıkları takdirde batırılacaklardı. khrushchev ilk tepki olarak saldırı değil savunma silahı taşıdığını söylediği gemilerin durması için emir vermeyeceğini açıkladı. bu durum gerilimi daha da tırmandırdı.
khrushchev, 27 ekim 1962’de kennedy’e gönderdiği mektupta, abd’nin türkiye’deki benzer füzeleri sökmesi halinde (abd 1959 yılında türkiye ile anlaşmış, 1961 yılında türkiye’ye jüpiter füzeleri yerleştirmişti, füze durumları türk halkına 40 yıl sonra açıklandı veya belgelendirildi.) sscb’nin de küba’dakileri sökeceğini, türkiye’nin toprak bütünlüğüne ve bağımsızlığına saygı göstereceğini, içişlerine karışmayacağını ve işgal etmeyeceğini belirtmiş ve küba’daki füzelerin sökülmesinin karşılığı olarak abd’nin de aynı güvenceleri küba açısından vermesi gerektiğini eklemiştir.
başkan kenedy ise aynı tarihli cevabi mektubunda, kübadaki füzeler söküldüğü taktirde küba’ya karşı uygulanan ablukaya son verileceğini ve küba’yı işgal etmeyeceği güvencesini verebileceğini kaydetmiş ancak türkiye’deki füzelerin sökülmesi konusunda kesin bir güvence vermekten kaçınarak “dünyadaki gerginliklerin yumuşaması, mektubunuzda belirttiğiniz öteki silahlarla ilgili olarak daha geniş bir düzenlemeye gidebilmemize olanak sağlayabilir” demiştir.
abd başkanı kennedy kısa vadeli tedbirlerle uzun süreli tedbirleri birbirinden ayırmaktaydı. kennedy için önemli olan abd’ye yönelik tehditin ortadan kaldırılmasıydı. jüpiterler ise daha sonra ele alınacak bir düzenleme içinde düşünülebilirdi.
abd’ye göre pazarlık unsurları da birbirine uymamaktaydı. bir yanda birdenbire küba’ya yerleştirilen füzeler öte yanda çok önce yerleştirilmiş bulunan ve yerleştirildikleri anda sscb’nin tepkisiyle karşılaşmadığı için üstü kapalı olarak kabul edilmiş füzeler bulunuyordu.
khrushchev 28 ekim 1962’da kennedy’e ikinci bir mektup yazmıştır. bu mektupta türkiye’deki jüpiter füzelerinden hiç bahsedilmemiş ve kennedy’nin önerilerine sıcak bakıldığı vurgulanmıştır. kennedy, aynı gün khrushchev’e bir mektup göndermiş ve sağduyulu kararından dolayı kendisini tebrik etmiştir.[amerika'da büyükelçiler nezdinde yapılan son görüşmede sovyet elçi küba'daki füzelerin kaldırmasının ancak türkiye'deki füzelerin kaldırılmasına bağlıyacak amerikan elçi yedekte tuttuğu kozu kullanıp "zaten türkiye'ye koyduğumuz füzeler eskimişti 6 ay içerisinde kaldıracaktık" demiştir(amerikan elçi kenndy'nin kardeşi bakandır ve ayrıca sovyet elçi ile görüşmeden önce türkiye'deki füze kozunu en son seçim olarak kullanmasını kararlaştırmışlardır. füzelerin sovyetlerin aynı dönemde kaldırılmamasının sebebi ise gelişen olaylar karşısında medyada sıkıntı çeken kenndy'nin türkiyede'ki füzelerin kaldırılmasının altında kalabilecek olmasıdır. amerikan elçi bu gizli maddenin sadece sovyet kurmaylar tarafından bılınecegı türkiye'deki füzelerin kaldırılmasının kamuoyu tarafından bilinmesinin anlaşmayı bozacağı ve askeri müdahalenin kaçınılmaz olacağını söylemiştir.kim bilir belki de khrushchev sadece ülkesinin böyle bir tehlikeyle karşı karşıya kalmaması için başkanlık koltuğundan indirilirken bu gizli maddeyi açıklamamıştır ama sovyetler kendini tehdit eden yakınındaki nükleer füzelerden kurtulmuştur.]-->(yakın tehlike thirteen days filiminden)
28 ekim 1962 tarihli mektuplar ve abd’nin küba’ya uygulanan ablukayı kaldırmasıyla bunalım atlatılmış oldu.
khrushchev’in füzeleri sökme kararı nato’da da rahatlama yaşanmasına neden oldu. çünkü, 28 ekim 1962 tarihli nato konseyi toplantısında abd küba’yı işgal hareketine girişirse türkiye’nin sovyet işgaline uğrayabileceği ve nato’nun savaşa sürüklenebileceğine değinilmişti. nato konseyi’ndeki bazı delegeler abd’den küba’yı işgal etmeme garantisi istemiş, abd delegesi ise bu güvenceyi vermekten kaçınmıştı.