deli dumrul

Deli Domrul/Tumrul, öncelikle Deli Dumrul tarihsel anlamda Tuğrul Beğ’e denk düşmektedir ve daha sonradan efsanevileşmiştir. Aynı zamanda yiğit Osmanlı gencini betimlemektedir. Deli kavramı, çılgın, gözü pek anlamlarına gelir. Karakter mitolojik ve arkaik izlekler barındırmaktadır. Hikayeyi yorumlarsak; Ölüm karşısında aşkın galip gelişi anlatılmakta, aşk olumlanmaktadır. Bu arkaik izlekleri örneklersek: Deli Dumrul kahramanlık anlatmayan tek hikayedir. Soyut temalara göndermelerde bulunur bu anlamda Yunan halk metinlerine benzemektedir. Evrensel bir bilinç görülür. Allah-Tanrı isimlendirilmesinin örnekleri mevcuttur. islam öncesi diğer öğeler, Azrail’in kişileştirilmesi –can almaktan sakalının ağarması, ihtiyar olması vb.- Dokuz sayısının önemi, can bulmak gibi paganik unsurlar görülmektedir. Mekan, istanbul’dan Suriye’ye kadar olan Oğuz ilidir. Zaman tarih dışıdır. Dil özellikleri olarak geçiş güzergahında karşılaşılan Fars kültürü etkisiyle az da olsa Farsça kelimeler bulunmaktadır. Yaş yaşladı, boy boyladı gibi kendini açıklayan deyimler mevcuttur. Kültürel unsurlar içerisinde, kadın erkek ilişkilerine örnek verilebilir. Eş olumlanmış, ideal gelin portresi çizilmiştir. Azrail-Dumrul üzerinden zıtlık paradigması çizilmiştir. Bayındır Han ve Salur Kazan’a yer verilmemiştir çünkü onlar olsaydı Deli Dumrul bu tip aşırılıklar yapamazdı bu da metnin bütünselliği açısından önemlidir.
Dede Korkut Oğuznameleri manzum, tiyatro metni gibi türlerin yanı sıra Hacı Bektaşi Veli menkıbelerinde ve sinemada dönüştürülerek kullanılmıştır.