david hume

(bkz: newton)dan ciddi şekilde etkilenmiş Kant'tan çokça ayar yemiş iskoç filozof, ekonomist ve tarihçi.

Nedensellik ve özgürlük üzerine düşünceleri okunmalıdır.

--spoiler--
Hume, nedensel bağlantının (tıpkı benlik ve Tanrı gibi) gözlemlenemeyeceğini ileri sürdü. B olayının nedeninin A olayı olduğunu söyleyebiliriz ama gerçekte bütün gözlemlediğimiz şey, önce A olayının geldiği, onu B olayının izlediğidir. Üçüncü bir şey, yani bu ikisini birbirine bağlayan nedensel bir bağlantı gözlemlemeyiz. Fakat, A’nın B’nin nedeni olduğunu söylemek, önce A, sonra B oldu demekle aynı değildir; A, B’yi meydana getirdi, yani A olduğu için B oldu demektir. Dolayısıyla bütün gözlemlediğimiz, olayların bir sıra izlemesi, ardışık olmasıdır. Oysa nedensel ilişki zorunlu bir bağlantıdır. Olsa olsa şunu söyleyebilirsiniz: “Evet ama bu örnekte A, B’nin nedeniydi; çünkü, A türünde bir olayı her zaman kaçınılmaz olarak B türünde bir olayın izlediğini söyleyebilirim. Nedensel ilişkinin, yalnızca olayların aynı zamanda ortaya çıkmalarından ibaret olmadığını kabul ederim. Fakat, olaylarda sürekli ve değişmez bir biraradalık gördüğünüzde, nedensel bağlantının iş başında olduğunu bilirsiniz”. Fakat bu da yeterli değildir. Var olduğundan beri gündüzü hep bir gece izlemiştir; ancak gündüz, gecenin nedeni değildir; gündüz ve gecenin her ikisinin de nedeni başkadır, yani dünyanın güneşin etrafında dönerken kendi ekseni etrafında dönmesi. Dolayısıyla, iki şey arasındaki bağlantı, hiçbirinin birbirinin nedeni olmadığı değişmez bir bağlantı olabilir.

Durum buyken, bütün gözlemleyebildiğimiz eğer olayların sürekli bir birliktelik gösteriyor olmasıysa, bağlantının nedensel olduğu örneklerle nedensel olmadığı örnekleri birbirinden nasıl ayırt edeceğiz?
--spoiler--