tanrı, melekler, şeytanlar vs sonuçtur. dinlerin evrilmesi neticesinde doğaüstü varlıkların aldığı nitelikler değişme uğramıştır.
en sondan başa doğru gidersek; iblis denen varlık bir önceki aşamada, dualist dinlerde kötücül tanrı idi. (zerdüştlükteki tanrı ehrimen gibi) tek tanrılı inanca geçişte kötücül misyonlar da iyi tanrıya yüklendi (zerdüştlükteki ahura mazda iyi tanrı), kötücül tanrı kademe düştü, tanrısallığını kaybetti, tanrı sayısı bire düştü. dualizmden önce çok tanrılı dinlerde de şimdi melek denen varlıklar kötücül varlıklarla birlikte tanrı statüsündeydi, panteonların parçalarıydı. dualizme geçişte bunlar misyonlarını değiştirdiler. yani melekler eski dönemlerde tapınılan, belli misyonları bulunan tanrılardı. dinlerin değişimi sürecinde tanrısal niteliklerini kaybettiler, tapınma kayboldu ve neticede tanrı sayısı azaldı ve nihayetinde bire indi. (en azından ortadoğu çevresindeki dinlerde)
şimdi tarihsel süreç içinde melek, şeytan vs denen varlıkların geçirdiği aşamaları göz önünde bulundurmadan bu soruya cevap veremeyiz. yoksa her şeye gücü yeten tanrı neden başka bir doğüstü varlığa ihtiyaç duysun ki? "allah kadiri mutlak mıdır?" sorusu da bu ihmalden dolayı soruluyor. daha doğrusu tanrısal varlığın evrimi neticesinde bugün ortadoğu dinlerinde, diğer dinsel-doğaüstü kabullerin dualist ve çok tanrılı dinlerden keskin bir biçimde ayrılmadan, tanrı sayısının bire inmesi tanrının kadiri mutlak olmak zorunda olması durumunu doğuruyor. çünkü kader kavramı, imtihan olayı, cennet-cehennem mevzuları pek değişmeden bugüne gelirken tanrı sayısının bire inmesi, her şeyden evvel kötülük probleminin çözümü için tanrıyı kadiri mutlak olma durumuna sokuyor. yani tanrının kadiri mutlak olması ile melekler vs arasında aslında doğrudan bir ilişki yok. meleklerin durumu tamamen tanrısal itibarlarını kaybetmeleri ile alakalı bir konu. tanrının mutlaklığı ise tek tanrıcılığın getirdiği bir zorunluluk. çünkü tanrı tekse, her şeyi yarattıysa, her şey onun kontrolündeyse, kader varsa, imtihan varsa, ben bu dünyada yaptıklarımdan ötürü cehenneme gidebileceksem ve şeytan serbest ise tanrıya bu mutlak statüyü yüklemek durumda kalıyoruz...