ampirizm

istatistik ile bağlantılı olduğunu düşünmekteyim.

hayal edin. bir deney yapıyorsunuz. diyelim ki suyu kaynatma deneyi. su 100 dereceye gelince kaynamakta. deneyi aynı şartlarda bin defa denediniz ve tamamında 100 derecede kaynadı. buna göre suyun kaynamasının sebebi 100 dereceye ulaşmasıdır dediniz.

şimdi başka bir şey hayal edin. diyelim ki ülkenin birinde deney yapılıyor. öncesinde yetiştirilerek doğaya on binlerce leylek salınıyor. ve o sene doğan çocukların sayısında artış gerçekleşiyor. bunu defalarca kere tekrarlıyorlar ve hepsinde sonuç aynı. yani leylek sayısı ile doğan çocuk sayısı arasında bütün deneylerce onaylanmış pozitif korelasyon bulunmakta. o halde doğan çocuk sayısındaki artışın sebebi olarak leylekleri gösterebilir miyiz? pek sanmıyorum.

burada rasyonalizm devreye girmelidir. rasyonalizm olmaksızın ampirik sonuçlar değersiz olacaktır.

öte yandan bilgilerimiz doğuştan gelmez. orada söylenmek istenen biz doğmadan önce orada bilgi vardı. (a priori) bilginin bizden önce var olması onu bilmemizi gerektirmez. bilgi biz doğmadan önce vardır. biz doğunca o bilgiyi bilmeyiz. ama sonrasında gözlem ve muhakeme yeteneklerimiz ile bizden önce hali hazırda var olan bilgileri öğreniriz.