Panpa tam emin olmamakla birlikte kendi görüşümü söyleyeyim. Benim bildiğim bir dilin yazıldığı gibi okunup okunmaması harflere hangi sesleri yükledikleriyle değil, kendi içerilerindeki tutarlılıklarıyla ilgilidir. Yani dediğin gibi ingilizlerin "x"e "ks," Azerilerinse "h" sesini yüklemesi iki dil için de yazıldıkları gibi okunabilirliklerini bozan bir neden değildir, önemli olan bu harfi her yerde, bulunduğu her kelimede aynı şekilde telaffuz etmektir, istersen "x"e "ğ" de. Yani mesela Almancada "sch" bizdeki "ş"dir ve bu bütün"sch"ler için geçerlidir schwer schüle schlecht... , ama ingilizcede bu kuralı çiğneyen örnekler çok, örneğin "ea" nasıl okunur? "hear"da "iı," "heard"de "ö," "heart"ta ise "a" diye. Sorun "ea"yı "ö" veya "a" diye okumaları değil, bir yerde öyle bir yerde böyle okumalarıdır. Mesela filmlerde falan görürsün, ana dili ingilizce olan ülkelerde "heceleme yarışması" yaparlar, çocuklara bir kelime söylerler çocuk da kelimenin nasıl yazıldığını harfi harfine bilmeye çalışır, bu yarışma neden Almanya'da veya Türkiye'de yapılmaz? Çünkü zaten okuma yazma bilen her çocuk bir kelimeyi duyduğunda, (istisnalar olabilir, çok zor, yabancı dillerden geçmiş kelimeler vs.) nasıl yazıldığını zaten bilir. Bu yüzden bence yazıldığı gibi okunan dil diye bir şey vardır naçizane görüşüm