BUHARA'NIN FETHi

Haccâc’ın, Horasân valisi el-Mufaddal bin el-Mühelleb’i görevden alarak yerine
Kuteybe bin Müslim’i tayin etmesi, bölge açısından yeni bir döneme girildiğinin açık bir işareti
idi. Kuteybe’nin görev yaptığı on yıllık periyod (86-96/705-715) Emevi idaresi altında bulunan
Horasân için alışılagelmiğin ötesinde bir zaman dilimi olmutur.

Horasân valisi olarak göreve başlayan Kuteybe yönetim merkezi olan Merv şehrine
geldi. Tohâristan’ın merkezi olan Belh şehrinde başarı gösteren isyan üzerine ordusu ile bu
bölgeye yöneldi. Tâlikân’a geldii zaman Belh dihkanları isyanlarından vazgeçtiler. Kuteybe bu
dihkanlarla birlikte nehri geçerek Sagâniyân’a ulatı. şehrin yöneticisi altın anahtarı Kuteybe’ye
takdim etti. Âherûn ve Şûmân hükümdarları Sagâniyân yöneticisine kötü davrandığı için
Kuteybe bu iki hükümdar üzerine sefer düzenledi. Âherûn ve Şûmân yöneticileri Kuteybe ile
sulh yapmak zorunda kaldılar. Yapılan antlaşmanın ardından ordunun başına kardeşi Sâlih bin
Müslim’i bırakan Kuteybe Merv’e geri döndü. Sâlih ise Kâân ve Fergâna şehrini ele geçirdi
(86/705).

87/706 yılı Kuteybe’nin fetihleri açısından önemli bir zaman dilimidir. Kuteybe Merv
şehrinde iken Bâzeîs yöneticisi olan Nîzek Tarhân’a haber göndererek elinde bulunan
Müslüman esirleri serbest bırakmasını talep etti. Nîzek Tarhân endişelenerek esirleri serbest
bıraktı. Süleym ismindeki addıbını Bâzeîs yöneticisine göndererek hâkimiyetini tanımasını
istedi. Nîzek Tarhân ilk bata çekimser gözükse de durumun ciddiyetini kavrayarak Bâzeîs
şehrine girilmemek şartıyla Kuteybe’nin isteklerini kabul etti.

Nîzek Tarhân ile antlaşma yapan Kuteybe önemli bir ticaret merkezi olan Beykend’i ele
geçirmek için harekete geçti. Beykend, Buhârâ’ya en yakın şehirlerden birisi idi. Kuteybe
askerleri ile birlikte Beykend şehrine gelince, Sod ve civar bölgelerden birçok kişi Beykend
halkına yardım için harekete geçti. Kuteybe ve askerlerini kuşatan insanlar onun elçi
göndermesine engel oldular. Yaklaşık iki ay boyunca bu durum devam etti. Nihayetinde
Müslümanlar düşmanı bozguna uğrattı. Canlarını kurtarmak isteyenler kaleye sığındılar. Kale
Müslümanlar tarafından kuşatıldı. insanlar barış istediler. Kuteybe barış teklifini kabul etti.
Ancak bir müddet sonra Beykend ahalisi antlaşmayı bozdular. Bunun üzerine Kuteybe tekrar
Beykend’i kuşatarak anveten ele geçirdi. O, af dilemelerine rağmen isyancıları öldürdü.

Beykend’in ele geçirilmesinin ardından Kuteybe Merv ehrine döndü.
Kuteybe’nin
yeni hedefi Buhârâ şehri idi. Ertesi yıl Kuteybe, yerine kardeşi Yesâr bin Müslim’i bırakarak
Nûmikes ve Râmisen şehirleri üzerine sefer yaptı. Bu iki şehrin ahalisi Kuteybe ile
savaşmayarak barış yolunu tercih ettiler. Barışın ardından bölgeden ayrıldığı vakit Sod ve
Fergâna ahalisinden oluşan büyük bir Türk ordusuyla savaştı. Onları malup eden Kuteybe bin
Müslim, Merv şehrine geri döndü.

Buhârâ’nın fethinin gecikmesi Irak genel valisi olan Haccâc bin Yûsuf es-Sekafî’nin
hoşuna gitmiyordu. 89/708 yılında Horasân valisi Kuteybe bin Müslim’e gönderdii mektupta...

devamı gelecek!