haketti

şərq tarixində müdrik, uzaqgörən vəzir deyəndə iki şəxs ağıla gəlirsə, biri nizamülmülkdür. məşhur səlcuqi sultanları alparslan va məlikşahın vəziri olmuş bu şəxs dövlətin iqtisadi qüdrətinin artmasında, qoşunun möhkəmlənməsində, ölkənin mədəni həyatında çox mühüm rol oynayıb.
eyni zamanda o, diribaş korrupsioner, rəqiblərini məhv etmək üçün istənilən üsula əl atan sərvaxt məmur, proteksionist.,. olub. nizamülmülkün bu xüsusda «ilk kövrək addımları» barədə «vəzirin tərcümeyi-halı» adlı bir kitabda yazılır: «bir ara xacə (nizamülmülk) bəlx əmiri ibn şadanın yanında katiblik edirdi. vaxtaşırı ibn şadan xacəyə deyirdi: «ey həsən, yaman kökəlibsən». sonra nəyi varsa əlindən alıb deyərdi: «sən katibsən, qələmin sənə bəsdir». bir qədər işləyəndən sonra əmlakı müsadirə edildi, özü isə tutulmamaq üçün qaçıb aradan çıxdı». amma bütün bunlar onun üçün bir məktəb olur. o, saray sirlərini, yaltaqlıq, nifaq salmaq, ürəyə girmək, kiçik və böyük məmurlarla necə davranmaq və s. dərindən öyrənmişdi. dövlət işləri üçün önəmli fəaliyətləri olsa da, öz məqsədinə çatmaq üçün heç bir tədbirdən, yeri gələndə xəyanət və cinayətlərdən də çəkinmirdi. nəhayət, öz rəqiblərini bir-bir vuraraq vəzirliyə kimi yüksəldi.