part 3

SOĞUTMA SiSTEM

Görevi: Yanma sonucu açığa çıkan ısıyı motor parçalarına zarar vermeyecek değere düşürüp, istenen ısı değerleri arasında tutmak.


Parçaları:
1- Radyatör: Motor suyunu soğutur soğutma suyuna depoluk eder.
2- Devirdaim pompası: Suyu basınçlı olarak radyatör ile motor bloğu arasında devreder.
3- Vantilatör: Radyatördeki suyu soğutur. Otomatiğe fan denir. Fan çalışmıyorsa arıza elektirik sisteminde olabilir.
4- Vantilatör kayışı: Krank kasnağından aldığı hareketle devirdaim pompası ve beraberinde vantilatörü çevirir.
5- Termostat: Motor suyunun sıcaklığını çalışma sıcaklığında sabit tutar. Termostat silindir kapağı çıkışında bulunur. Motor suyunun sıcaklığını ayarlar.
6- Hararet müşiri: Motor suyunun sıcaklığını sürücü mahallindeki hararet göstergesine iletir.
7- Hortumlar: Motor bloğu ile radyatör arasında suyun geçişini sağlar. Kalorifer ve radyatör hortumları yaza ve kışa hazırlanırken kontrol edilir.
8- Hararet (ısı) göstergesi: Soğutma suyunun ısısını gösterir.
Çalışması
Motor ilk çalıştığında motor soğuk olduğundan termostat kapalıdır. Vantilatör ve devirdaim pompası dönmesine rağmen su radyatöre gönderilmez. Motor suyu kısa sürede ısınır ve termostat açar. Motor çalışma sıcaklığında araç hareket ettirilebilir. Su soğuduğunda termostat yeniden kapanır. Su sistemde bu şekilde devirdaim eder.

Motorun hararet yapma nedenleri
1- Radyatörün su seviyesinin düşük olması. Radyatörün peteklerinin üzerine kadar su doldurulur.
2- Vantilatör kayışının gevşek olması.
a) Vantilatör kayışı gerginliği 1-1.5 cm esneyecek şekilde olmalıdır. Daha gevşek olursa motor hararet yapar
b) Vantilatör kayışı sıkı olursa alternatör ve devirdaim pompası yatakları arızalanır.
3- Radyatör ve motor su kanalları tıkalı olursa motor hararet yapar. Paslar ve kireçler tıkanıklık yapar.
4- Aracın uygun viteste kullanılmaması: Devamlı düşük viteste gidilirse motor hararet yapar.
5- Termostatın zamanında açılmaması: Eğer zamanında açılmazsa hararet yapar.
6- Fanlı sistemde fanın arızalı olması: Otomatik fan arızalı olur, çalışmazsa motor hararet yapar.
7- Radyatör peteklerinin tıkalı olması.
8- Vantilatör kayışının kopması: Kayış koptuğunda devirdaim ve vantilatör dönmeyeceğinden motor hararet yapar. Kayışın koptuğu şarj göstergesinden anlaşılır, şarj lambası yanar.
Not:
1- Motor arıza yaparsa rölantide çalıştırılır.
2- Motor Hararet yaparsa Radyatör kapağının havası alınarak açılır.
3- Soğutma sistemi su azaltıyorsa silindir kapak contası yırtıktır veya radyatör hortumlarından kaçırıyordur. Silindir kapağı ve bloğu çatlaksa su azalır, motor hararet yapar.
4- Motor yağına su giriyorsa silindir contası yanıktır.
5- Motorda hararet yükselirse yağ incelir, motor çekişten düşer.
6- Isı göstergesi çalışmıyorsa ısı (hararet) müşiri arızalıdır. Bağlantı kablosu kopmuştur. Hava ile soğutmalı motoru, su ile soğutmalı motordan ayıran en önemli özellik de, radyatör ve su pompasının olmamasıdır.
7- Araç çalıştıktan sonra motor çalışma sıcaklığına gelmiyorsa termostat arızalı demektir. Termostat açık kalırsa motor ısınmaz.
8- Soğutma sistemi suyu günlük kontrol edilir. Su seviyesi peteklerin üzerinde olmalıdır. Radyatöre konulacak su, içilecek temizlikte olmalı.
9- Motor termostatı çıkarılırsa motor soğuk çalışır, geç ısınır, aşınmalar artar.
10- Radyatörün su seviyesi motor rölantide çalışırken kontrol edilir.
11- Radyatöre su araç rölantide çalışırken, motor soğuk iken konur. Motor sıcakken ılık ve kıreçsiz su konur. Hararetli motora soğuk su konursa silindir bloğu çatlar.
12- Kışın soğutma sisteminde suyun donmaması için radyatöre antifiriz ilave edilir. Kışın antifiriz konmazsa su donar, blok çatlar.
13- Soğutma sisteminde su yeterli olduğu halde, motor fazla ısınıyorsa termostat arızalanmış olabilir.


14- Soğutma sisteminde su azalıyorsa, sebeplerinden biri kalorifer hortumlarında kaçak olması olabilir.
15- Radyatör kapağının bozuk olması durumunda da soğutma sisteminde suyun eksilmesine ve motorun hararet yapmasına neden olur.
16- Su kaynatarak su seviyesi eksilmiş motora ılık su konulmalıdır.


ŞARJ SiSTEMi

Görevi:
Motor çalıştığı müddetçe aküyü şarj edip alıcıları besler.
Parçaları:
1- Alternatör (şarj dinomosu): Motor çalıştığı müddetçe mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir. Motor devrine bağlı olarak elektrik akımı üretir. Aküyü şarj eder, doldurur.
2- Konjektör (regülatör): Alternatörün ürettiği elektiriği ayarlayarak sistemin zarar görmesini önler.
3- Şarj göstergesi: Sistemin çalışıp çalışmadığını gösterir.
Çalışması:
Kontak anahtarı açıldığında sürücü mahallinde bulunan yağ ve şarj göstergesi lambaları yanar. Marşa basılıp motor çalıştığında, yağlama ve şarj lambaları söner. Alternatörün ürettiği elektrik, motor devri ile değişir. Şarj göstergesi sistemin çalışıp çalışmadığını sürücüye bildirir. Alternatör krank kasnağından vantilatör kayışı vasıtası ile hareket alır. Vantilatör kayışı koparsa şarj lambası yanar. Bu yüzden şarj lambası yandığında motor stop edilmelidir.

Not:
1- Araç üzerinde elektrik kaynağı yapılacaksa alternatörün zarar görmemesi için akü kutup başları sökülür.
2- Vantilatör kayışı gerginliği 1-1.5 cm den fazla olursa düşük devirde çalışır, şarj lambası yanıp söner.
3- Konjektör alternatörün ürettiği elektriği ayarlayamaz ise sisteme fazla gerilim gider lambalar sık sık patlar.
4- Alternatörün kömürü bittiğinde veya aşındığında elektrik üretemeyeceğinden şarj lambası yanar.
5- Marşa basılıp motor çalıştığında, şarj lambası söner.
6- Motor çalışırken şarj lambasının yanmasının diğer nedeni alternatör bağlantı kablosunun kopması, gevşek veya oksitli olmasıdır.
7- Motor çalışırken ayağımızı gaz pedalından çektiğimizde far ışıkları azalıyorsa akü zayıflamıştır.
8- Motor çalışırken akü şarj olmuyorsa alternatör elektrik üretmiyordur.
9- Motor çalışmazken ışık ve özel alıcıları çalıştıran akümülatördür.
10- Konjektör (regülatör) ün arızalı olması aracın aküsünden su kaybının fazla olmasına neden olur.


MARŞ SiSTEMi
Görevi:
Marş motoru yardımı ile motora ilk haraket vererek motoru çalıştırmak.
Parçaları:
1- Akümülatör
2- Kontak anahtarı
3- Selenoid
4- Marş motoru
5- Volan dişlisi
Çalışması:
Kontak anahtarı açılıp marşa basıldığında marş dişlisi volan dişlisini çevirerek motora ilk hareketi verir.


Not:
1- Marşa bastığımızda marş motoru hiç dönmüyorsa, korna çalmıyorsa akü boştur, kutup başı gevşektir veya bağlantılarda oksitlenme vardır.
2- Marşa 10-15 sn den fazla basılırsa akü boşalır.
3- Motor çalıştırılırken marş motoru yavaş dönüyorsa veya tık diye ses gelip marş motoru çalışmıyorsa akü zayıflamıştır.
4- Marş kilitlenmesinde yapılacak ilk işlem aracı vitese takarak ileri geri sallamaktır.
5- Marş sisteminde; marş motoruna giden kablo bağlantıları gevşeyebilir, marş dişlisi kırılabilir veya aşınabilir, marş kömürü aşınabilir, marş otomatiği arızalanabilir, marş motoru arızalanabilir. Bu durumlarda motora ilk hareket verilmez ve motor çalışmaz.


EGZOZ SiSTEMi

Görevi:
Yanma sonucu açığa çıkan gazların sessiz ve emniyetli bir şekilde dışarı atılmasını sağlar. Egzoz gazının normal rengi: yazın renksiz kışın beyazdır.
Parçaları:
1- Egzoz subabı
2- Egzoz manifoldu
3- Susturucu
4- Borular
Not:
1- Basınçlı olarak dışarı çıkan egzoz gazlarının sesini azaltan parça egzoz susturucusudur.
2- Araçta egzozdan fazla ses çıkarsa sebebi susturucu ve borularda delik olmasıdır.
3- Egzoz susturucusu tıkalı olursa yakıt sarfiyatı artar.


ELEKTRiK VE AYDINLATMA SiSTEMi

Görevi:
Gündüz olduğu gibi gecede rahat seyir imkanı sağlayan, aracın sürücüsünün diger araçlarla emniyetli seyrini sağlamak için yapılan far, sinyal, korna ve çeşitli lambalardan oluşan parçaları çalıştıran ve onların sigorta sistemi ile emniyetini sağlayan komple sistemdir.
Parçaları:
1- Farlar
2- Çeşitli lambalar
3- Sigortalar
4- Flaşör