Milli Eğitim Bakanlığı’nın yaptığı araştırmaya göre, 10 bin civarında kitap okumuş. Atatürk tarafından kenarlarına notlar, eleştiriler, açıklamalar konarak okunan kitapların dökümü şöyle: 1233 tarih, coğrafya ve biyografi, 121 felsefe, 161 din, 387 dilbilim, 261 askerlik, 204 siyasal bilimler, 150 hukuk. Bitmedi. Yurt içinde yaptığı tüm gezilerde, okuyacağı kitaplardan birkaç sandık yanına alıp zütürürdü. Bu kitapların aralarında Doğu ve Batı filozoflarının eserleri de vardı. Cumhuriyet, 9 Aralık 2004.

——————

Takvimler 1923… Adres Kordon. Naim Palas. Cumbada oturuyor Sarışın Kurt. Sevmez fazla yemeği. Leblebi var önünde. Garson titriyor, çünkü çocuk Rum. Sesleniyor Gazi, şefkatli… “Vre Dimitri” diyor: “Gel bakayım.” Çocuk “Buyur Pasam” diyor şlere dili dönmeyen kırık dökük türkçesiyle “sizin kosti ” diyor işgal sırasında kasıla kasıla izmire gelen Yunan Kralı Konstantini kastederek “geldi mi buraya” geldi pasam –oturdu mu bu masaya oturdu pasam –güneş batarken rakı içti mi içmedi pasam –e o zaman sormadın mı be çocuk ne halt etmeye almış izmiri?

————————

Atatürk, Mersin’e yaptığı seyahatlerden birinde, şehirde gördüğü büyük binaları işaret ederek sormuş: –Bu köşk kimin? -Kirkor’un… –Ya şu koca bina? -Yorgo’nun… –Ya şu? -Salomon’un… Atatürk biraz sinirlenerek sormuş: –Onlar bu binaları yaparken ya siz nerede idiniz? Toplananların arkalarında bir köylünün sesi duyulur: -Biz mi nerede idik? Biz Yemen’de, Tuna Boyları’nda, Balkanlar’da, Arnavutluk Dağlarında, Kafkaslar’da, Çanakkale’de, Sakarya’da savaşıyorduk paşam…

Atatürk’e göre hayatında cevap veremediği tek insan bu ak sakallı ihtiyar olmuştur.