+5
1
Louvre Müzesi’nden 1911 yılında Vincenzo Peruggia tarafından çalındıktan hemen sonra, Mona Lisa tablosunun boş kalan yerini görmek için insanların akın akın müzeye gittiği kayıtlara geçmiş. Müzede hâlihazırda sergilenen tablonun, orijinali çalındığı sırada, yeri boş kalmasın diye yapılan altı kopyadan biri olduğu hâlâ söylenir.
2
Tabloyu saatte ortalama 1.500 kişi ziyaret ediyor. Söz konusu şaheser, 20 derecelik ısıda ve 3 kat camın arkasında korunuyor. Mona Lisa her yıl, sadece bir gün, yerinden indirilerek temizleniyor. Bu temizlik sürecinin en doğal sonucu da, o günün Louvre Müzesi’nin en sakin günü olması.
3
Teknik detayları, gülüşü ya da kaşları kadar konuşulmasa da, insanların dikkatini çeken Mona Lisa, Leonardo da Vinci’nin -yine kendi geliştirdiği- “atmosferik perspektif” uyguladığı tablolarından biri. Antik Çağ’da “insanı, ilahî güzelliğe en yakın hâliyle” resmetme tutkusuna, Rönesans döneminde geri dönüldü. Leonardo’ya soracak olursanız -keşke sorabilsek- uzaktaki cisimler, atmosferin etkisiyle daha silik ve sisli gözükürler. Bu tarz, Leonardo’nun, “uzağa doğru cisimleri küçülten ama onları aynen yakındakiler kadar belirgin çizen” 14. yüzyıl perspektif anlayışına bir cevap niteliğindedir.
4
Leonardo tabloyu, 1516’da Amboise’daki şatosu için satın alan Fransa Kralı 1. Francis’e satar. Zaman içinde tablo sırasıyla Fontainbleau, Paris ve Versailles’ı dolaşıp nihayetinde 14. Ludwig’in koleksiyonuna dahil olmuş. Daha sonra Louvre’da sergilenmeye başlayan tabloyu Napolyon müzeden alıp yatak odasına asmış. Napolyon döneminin sona ermesinin ardından Mona Lisa eski yerine, yani Louvre’a geri dönmüş. 1911’de italyan bir hırsız tarafından çalınan tablo, iki sene sonra Floransa’da ortaya çıkmış. italya’da bazı sergilerde yer aldıktan sonra, Fransa’ya iade edilmiş.
Bahtsız Lisa’nın, pişmiş tavuğun başına gelmeyen cinsten serüveni bununla da son bulmuyor. 1956 senesinde üzerine asit dökülmek suretiyle saldırıya uğrayan tablonun restorasyonu seneler sürmüş; restorasyon sırasında tablonun büyük bir bölümü yeniden boyanmış.
5
Kesin kimliği konusunda spekülasyonlar devam etse de, rivayetler arasında, “Fransız bir tüccarın eşinin portresi” olduğu var. Üstünde yeni ölen çocuğunun acısını taşıması yüzündeki gizemli ifadenin varsayımlarından biri. Diğer bir rivayet ise; Floransa ve Toskana bölgesinin hakimi, ünlü italyan Medici Ailesi’nin akrabası, zengin bir burjuvanın kızının portresi olduğu yönünde. Ve yine rivayet edilir ki; kızın babası, resimdeki kızın kendi kızından daha çirkin olduğunu söylemiş, bunun üzerine Leonardo bunu sanatına yapılmış bir hakaret olarak algılayıp babaya postayı koymuş ve Floransa’yı terk etmiş. Başka bir söylenti de; Mona Lisa’nın, Leonardo’nun bizzat kendisi olduğu yönündedir. Bitti mi sandınız? Bitmedi. Daha çok ses getiren bir rivayet daha var ki, o da; Da Vinci’nin, asistanı Gian Giacomo Caprotti da Oreno ile eş cinsel bir ilişki içinde olduğu ve “Mon Salai” (benim küçük şeytanım) diye hitap ettiği sevgilisine, Mona Lisa’nın manzara resminin bir parçası olan şeytan köprüsünü resmederek atıfta bulunduğudur. Resmin Salai’ye fazlasıyla benzemesi de ayrıca dikkate şayandır. Leonardo’nun Oreno’ya taktığı lakap olan Mon Salai’nin de, Mona Lisa’nın anagramı olduğu dikkatinizi çekmiş olabilir.
Tüm bunların yanı sıra genel geçer kabul gören en temel rivayet, Meryem Ana’nın (Madonna) kısaltması olan “Mona” (doğrusu Monna bu arada) ile modellik yapan kişinin, Francesco del Giocondo’nun karısı Lisa ile adının birleşiminin, tabloya ismini verdiği yönündedir. Bu nedenle, Mona Lisa’ya italyanlar “La Gioconda”, Fransızlar ise “La Joconde” der.
6
Rönesans dönemi Floransa’sında kaşların tamamen alınması modası gereği, Mona Lisa’mızın kaşsız olduğu söylenir. Pascal Cotte tarafından yapılan çalışmalarda, Mona Lisa’nın kaş ve kirpiklerinin de olduğu ancak yapılan restorasyon çalışmalarında bunların silindiği belirtilmiştir. Chuck Palahniuk’un “Diary” kitabındaki tanıma göre Mona Lisa’nın kaşlarının olmamasının sebebi, Leonardo’nun kaşları en son çizmiş olması ve 17. yüzyılda bir restoratörün yanlış bir çözücü kullanması sonucu kaşların silinmiş olmasıdır. Hulio Ermida adlı bir jinekolog da, Mona Lisa’nın kaşlarının kirpiklerinin olmamasını çirkin ve hasta olmasına bağlar. “Jinekolog mu?!” diye sorduğunuzu duyar gibiyiz. Ermida, Leonardo da Vinci resmini yaptığında Mona Lisa’nın 24 yaşında olduğunu ve bu yaş grubunda o dönemlerde pek çok önemli hastalık görülmeye başlandığını belirtmiş, resmi uzun uzun inceledikten sonra bu hastalıkların birçoğunu bulduğunu öne sürmüştü.
7
Bitmek tükenmek bilmeyen ,“Bu kadın gülümsüyor mu, yoksa acı acı tebessüm mü ediyor?” sorunsalına yeni bir araştırma konusu daha eklendi. Altın orandı, gülümsemeydi derken, sonunda yüzdeki duygu dağılımı yüzdesini de tespit ettiler. Araştırmacılara göre Mona Lisa yüzde 83 mutlu, yüzde 9 tiksinti içinde, yüzde 6 korkuyor, yüzde 2 ise öfkeli. Bu sonuca Amsterdam Üniversitesi ile Illinois Üniversitesi’nin ortak hazırladığı “bilgisayarla duyguları tanıma programı” kullanılarak ulaşılmış. Netice olarak Mona Lisa ifadesiz bir kadındır. Peki Leonardo’nun amacı zaten bu muydu? Bu da muhtelif rivayetler içeren ayrı bir konu.
8
Mona Lisa’da yüksek kolesterol varmış, araştırmacılar öyle diyor. Yüz ifadesinin, kadının sağlık durumu hakkında önemli işaretler taşıdığı düşünülüyor. Palermo Üniversitesi’nden Vito Franco, bu yüz ifadesinin, göz çevresinde yağ asitleri birikimine neden olduğunu söylüyor ve modelin sol göz çukurunda “ksantelazma” hastalığının bulunduğunu iddia ediyor.
9
Mona Lisa neden balkonda? Bu soruya da, “O dönemde evli kadınlar sosyal hayatta yer almazlardı, ev hanımı modunda bir hayat yaşarlardı.” yorumu getirilmiş. Bu sebeple de yüzün sol yanı, dünyayı daha iyi tanıyamamanın verdiği sıkıntıyı ifade edermiş. Belki de tüm bu açıklamalar son derece gereksizdir. Leonardo abimiz belki de manzaraya katmak istediği atmosferik perspektiften dolayı Mona Lisa’ya balkonda durmasını, orada durursa resmin daha güzel olacağını söylemiştir. Bize göre gayet mümkün görünüyor?
10
Mona Lisa “ayrıntıda gizlidir” de diyebiliriz aslında. Lisa’nın sağ göz bebeğinde “l” ve “v” harflerinin olduğu ortaya çıktı. Harfleri keşfeden italya Kültürel Miras Komitesi Başkanı Silvano Vincenti, bunun Leonardo da Vinci’nin baş harfleri olabileceğini belirtiyor. Sol gözünde ise “c” ve “b” harflerinin gizlendiği belirlenmiş. Ancak tablodaki harfler, 500 yaşında olmasının getirdiği yıpranma nedeniyle net okunamıyor maalesef.
11
Sanat tarihçilerini en çok meşgul eden şey, Mona Lisa’nın bu gizemli tebessümü. Kimi araştırmacılara göre Lisa bir sır saklıyor ve bunu yüz hatlarından belli ediyor. Ancak başka bilim insanları da bu gülüşü, bir poz için saatlerce oturmasının etkisiyle, sıkılmış olmasına bağlıyor.
Edit: o kadar araştırdım bi şukuyu esirgemeyin
