1.
rönesans'ın dışında kalmasıdır.

dünya, rönesans'ı yaşayabilenler ve yaşayamayanlar şeklinde ikiye ayrılıyor. bugünkü dünyanın temelinde rönesans (sonrasında reform ve sanayi devrimi) var.

rönesans akımına katılanlar, bugünün en ileri medeniyetleri. katılamayanlar ise belli. o zamanlarda buna dahil olamayan osmanlı (dolayısıyla türkiye), orta doğu ve asya ülkeleri, yani en geri olanlar...

japonya, atom bombası travmasıyla açığını kapatabildi. türkiye içinse kurtuluş savaşı ve sonrası bir şanstı; fakat değerlendirilemedi.

2.
bağnazlık

düşünüyordum, hani bu devirde, iletişim olanaklarının bu kadar geliştiği bir ortamda, insanlar bu derece cahil kalmayı nasıl başarabiliyorlar diye...

eh işte şimdi cahiller, bilinçlenecekler sonra ona göre hareket edecekler... yok öyle değilmiş. bu devirde bu kadar cahil kalabilmek için insanların baya baya bilinçlenmeye aktif olarak direnmeleri gerek. yok yani tembellik falan yeterli değil bu kadarını açıklayabilmek için.

insanlar cahil kaldıkça bağnazlaşıyorlar; bağnazlıkla bilinçlenmeye direniyorlar. bu ikisi birbirlerini besleye besleye toplumu bir kısır döngüye sokuyor.

Edit: Eklemek isteyen yazsın daha cok vardır