Kavram Bozumu
Zihnimizde kavramlar birbirleriyle bir şekilde bağlıdır. Herkesin zihinsel şeması farklıdır, ancak bazı kitlesel araçlar ve yayınlar sayesinde bazı kavramları ortak paydada buluştururlar. Özellikle dil ve kültür manipülasyonlarında sıklıkla kullanılır. ikili kelimeler, sloganlar, değiştirilen atasözleri ve özdeyişler ile çeşitli kavramlar anlamlarından çıkarak size başka şeyleri çağrıştırır. Uzun süreçlidir ve tekrara dayanır. Çağrışım metodunu temel alır.
Örnek: “Heves” kelimesi size neyi çağrıştırıyor? Yazıya devam etmeden önce durun ve düşünün bunu. Gelip geçici bir his mi çağrıştı? Aslında sözlükteki ilk ve gerçek anlamı bu değil. Gerçek anlamı: istek, arzu, şevk, eğilim. (bkz. TDK). Hayatınız boyunca o kadar çok “geçici” ve “heves" ikilisi bir arada duydunuz ki, artık heves dendiğinde aklınıza ilk kelime "geçici" geliyor değil mi? TDK bile bu hataya düşmüş, ikinci anlam olarak "gelip geçici istek" demiş. Birinci tanımdaki "istek" kavramı nasıl oluyor da aynı zamanda "gelip geçici istek" oluyor?
Örnek2: "Ben bilmem, beyim bilir." sözünü tarihe karıştırmak adına yapılan "Ben Bilmem Eşim Bilir" TV programıdır. ilk söz ataerkil toplumun getirisi, ikinci söz ise bu kültür üzerine yama edilen, oluşturulmak istenen yeni kültür için "yeni toplum programı" yüklemesidir.
Örnek3: Dini kitapların meallerindeki parantez içine alınan yorum cümleleri. Okuyan kişi başlarda bunun yorum olduğunu bilse bile ister istemez okur ve cümlenin anlamı o kadar değişir ki… Kişi, zihnindeki bu değişime engel olamaz, zira kelimeler de çok güçlüdür.
Bu kavram bozumu yöntemi bazen reklamlarda da kullanılabilir. Reklamlarda nasıl kullanılır derseniz, hemen kendimiz bir örnek uyduruverelim:
Örnek: Özel bir hastaneniz var diyelim, manipülasyon yöntemiyle akılda kalıcı bir slogan ve ilk akla gelen olmak istiyorsunuz. O halde şu slogan işinizi görebilir: "Geçici tedavi değil, gerçek şifa X Hastanesi’nde!" Sürekli olarak "geçici tedavi" derseniz ve geniş kitlelere bunun propagandasını sürekli yaparsanız, insanlar "tedavi" kelimesini duyduklarında bunun “geçici” bir şey olduğunu düşünecekler. Ve işe yarar, sürekliliği olan bir tedavi (kesin çözüm) istediklerinden "gerçek şifanın adresi" X Hastanesi’ne gitmeyi isteyecekler hep. Dolayısıyla zihinlerde şu olacak: Gerçek ve kalıcı şifa=X Hastanesi
Örnek2: Veya bir otel sahibisiniz, insanlara "Özgür-Bölgeniz burada! Y Otelleri’nde!” diyerek güzel bir kandırmaca yapabilirsiniz. "Özgür-Bölge" diye bir kavram olabilir mi? Özgürlük bir bölgeye sığdırılabilir mi? Hatta bu kandırmacayı kırmızı-beyaz şeritler içindeki bir sloganla yaparsanız daha manüpilatif olur.
Kuvvetle muhtemel, özel bir hastaneniz veya bir oteliniz yok. Ancak bu yine de bu yöntemi kullanamayacağınız manasına gelmez. Kendinize nasıl uyarlayabileceğinizi yine sizin düşünüp bulmanız gerekecek.