nedir bu cern?

hemen her kesim bilir cern nedir diye. ancak ne işe yaradığını v.s pek fazla insan bilmez. buna geçmeden önce bilmeniz gereken şey atomların içersinde nelerin olduğu.

atom bilirsiniz proton, nötron ve elektronlardan oluşan bir topluluk. peki bunları oluşturan hiç mi bişey yok? çok kısa zaman önce içersinde bişeylerin olduğu keşfedildi. bunlar kuark, nötrino, bozon v.s gibi bir takım parçacıklardan oluştuğu anlaşıldı. peki nasıl?

işte cern gibi parçacık hızlandırıcılar bu yüzden varlar. iki protonu kafa kafaya çarpıştırmak için. bir telefonu duvara atmaya benzer. burada telefonumuz proton olsun. içini sökerek açmayı becerememişsiniz. ne yapıyoruz sertçe duvara atıyoruz ve parçalarına ayrılıyor. işte protonlarda böyle kafa kafaya çarpıştırılarak parçalarına ayrılıyor ve yukarıda saydığım bir takım yeni parçacıklar içerlerinden fırlayıveriyor. ve bu fırlayan parçalarda çeşitli ölçüm aletleri ile ölçülüyor.

cern hikayesi daha değişik. cern 50 yılın ardından kurulabilmiş devasa bir parçacık hızlandırıcı. maliyeti 10-15 milyar doları bulmuş bir yapıt. yerin altında 25 km uzunluğunda dev bir çember. yapıda 4 adet ölçüm istasyonu var. protonlar hızlandırılıp tam bu ölçüm istasyonunda çarpıştırılıyor ve ölçümleri yapılıyor. bu ölçümlerden en detaylısı atlas adında ki istasyon. işte bu yüzden cern de 1 değil bir çok deney ve model üzerinde çalışılıyor. bigbang simülasyonu, kara madde, higgs bozonu gibi.

peki bu higgs, kara madde, kara enerji ne taktur nedir mk? işte şimdi bunları anlatıcam. sizin anlayacağınız bir dil ile. kafa gibmek istemem.