tanrı mutsuz umusuz ve kaybeden insanoğlunun

hayali kahramanıdır. insan hiçbir zaman tam anlamıyla rasyonel düşünemez. bunun nedeni konunun kendisi olması. insan rahatlıkla "herhangi birinin yada toplumun bana ihtiyaç duymasını gerektirecek bir özelliğim yok. öyleyse bende ömrüm boyunca sadece temel ihtiyaçlarımı zoru zoruna karşılayabileceğim basit bir işte çalışarak yaşarım" diyemez. bu şekilde yaşayamaz. seçilmiş bir grup insanın rahatı için modern bir köle veya medeniyetin kurbanı olması gerektiği gerçeğini kabul edip yaşaması mümkün değil ama ölemezde. yaşamaya devam edebilmesi için bir şeye tutunması gerekir.

eğer insanlar içlerindeki kontrol edemedikleri yaşama içgüdüsü yada ölüm korkusundan bir an olsun sıyrılıp, hayatı ve kendilerini hayalsiz yanılgısız gerçekten olduğu gibi görebilselerdi büyük bir çoğunluğu bir an önce ölmek için bir neden bulurdu. inanç, gerçeğin kabul edilemez olduğunda ihtiyaç duyulan bir mecburiyettir. inanç bilinci, sorgulamayı ve rasyonel düşünceyi baskılayan bir nevi antidepresandır.

eğer rasyonel bir din olsaydı insanları acıya, ölüme ve hiçliğe hazırlayan bir öğreti olurdu ama tüm dinler insan ihtiyacından doğduğu için hayallerle, yanılgılarla ve yalanlarla dolu başka bir dünyaya hazırlar. insanı bir gün olsun ölüm korkusu olmadan yaşamamaya mahkum eder. yaşamak için ihtiyaç duyulan ama mümkün olmayan mutluluğun yerini korku alır. zaten diğer hayattan korkmak varken böylesine bir kabusu kim tercih eder?

din, mağlubiyeti kabul etmiş, çaresizlik içinde, hayatı anldıbını yitirmiş kitlelerin buna tutunarak yaşama biçimidir. bir nevi kardeşlik. acının kardeşliği. elbette sadece kaybedenlerin değil tüm insanlığın. çünkü her yolun, her arkadaşlığın, her aşkın sonu ölüme çıkar. yaşlılık ve ölüm herkesin kaderi. işte gerçek kardeşlik bu, herkesin bir ömür boyunca daimi üyesi olduğu kardeşlik.