türkler islamı secmedi zorunda kaldı diyen

a-) harbeden askerlerin servete kavuşma isteği

arapları, orta asya’yı fethe zorlayan bir diğer faktörde harbeden askerlerin kısa zamanda büyük servet ve zenginliklere sahip olmaları idi. değil daha sonraki devirler, ilk devirlerdeki fetih hareketlerinde bile sosyo-ekonomik nedenlerin çok önemli bir faktör olduğu ortaya çıkmaktadır. genellikle bedevi, çölde yaşayan, fakr-u zaruret içinde çok insafsız bir hayat mücadelesi içinde yoğrulan araplar, daha islam’ın ilk devirlerinde harbeden askerlerin verilen yüksek maaş ve ganimetler dolayısıyla kısa zamanda büyük bir servet ve zenginliğe kavuştuklarını görmüşlerdir. mücahit gazilerin bundan sonraki yaşantıları ve hayat seviyeleri bir anda değişmiş ve harbe iştirak etmeyenlere nazaran çok daha iyi ve müreffeh bir hayat sürmeye başlamışlardır. bu kabil arap bedevilerinin o zamanki durumu, bugün anadolunun iç kısımlarından kalkarak aynı sosyo-ekonomik nedenlerle çalışmak için almanyaya giden türk köylüsünü ve onun sosyal hayatında da meydana gelen baş döndürücü değişiklikleri hatırlatmaktadır. bunun içindir ki arap kabileleri çeşitli cephelerde savaşmak için hata hz. ömer devrinde medineye çok büyük kafileler halinde akın akın gelmeye başlamışlardır. daha sonraları bunları bedevi aileler takip etmiş ve dolayısıyla arap yarımadasının dışına daha o devirlerden itibaren çok büyük bir müslüman arap göçü l. caetaninin ifadesiyle tarihte ilk defa sami ırkının göçü başlamış oluyordu.

tarihte belki ilk defa vaki olan bu sami arap göçü, emeviler devrinde de bütün canlılığı ile devam etmiş, sadece irana değil, türkistanın buhara, baykent, semerkant gibi daha birçok büyük şehirlerine önemli ölçüda arap aileleri yerleştirilmiştir. özellikle buharaya yerleştirilen bu kabil muhacir arap aileleri o kadar çoktu ki, kuteybe b. müslim be yerleşik arap nüfusu ve kesafetine dayanarak bu büyük türk şehrini nerede ise kolonize etmeye kalkışmış ve bunda önemli ölçüde de muvaffak da olmuştur. genellikle 25-50 bin arasında değişen ve aile efradıyla birlikte yapılan bu göçler, bir taraftan iran ve türkistanın büyük şehirlerinin arap nüfusuyla iskan edilmesine, diğer taraftan da siyasi arap hakimiyetinin bölgede daha kolay bir şekilde yerleşmesine ve hatta islam dininin gelişme ve yayılmasına da yardım etmiştir.