türkler islamı secmedi zorunda kaldı diyen

kuteybe’nin ölümüyle birlikte türk topraklarına yapılan akınlar eskisi kadar başarılı olamamışlardır.. bu dönemde islam yayılmacılığı bir duraksama içine girer.. halife ii. ömer ibn abdülaziz, işgal altında bulunan yörelerdeki arap egemenliğinin her geçen gün biraz daha zorlaşır bir hale gelmesinden dolayı bu bölgelerde yaşanan gerginliğin azaltılarak islam’ın kuvvetlendirilmesine çalışır.. kendisine bağlı yöneticilere, “ bundan böyle türk beyliklerine saldırmayın, hakimiyetiniz altında bulunan bölgelerde gücünüzü arttırarak islamı yaymaya çalışın” demiştir.. ayrıca, ii. ömer, müslüman olan halklardan cizye alınmamasını isterse de, arapların gelirlerinde önemli ölçüde düşme olmasından dolayı bu karardan daha sonra, türklerin müslümanlıklarında samimi olmadıkları bahane edilerek vazgeçilmiştir.. bu arada horasan’da cerrah ibni abdullah, yerine abdurrahman ibni nuaym atanmıştır..

hakan sulu''nun göktürk boylarının başına geçmesi

türkler, arapların istilasına karşı direnişlerini çin’den yardım isteyerek sürdürürler.. daha önce araplarla işbirliği içinde olan tugsad da, 718 yılında çin imparatorundan yardım ister.. çin, türklere yardım göndermez.. turgis kaani sulu, bati göktürk boylarının başına geçerek, 720 yılında sogd’daki türklerin araplara karşı isyanını desteklemek için bir birlik gönderir.. sulu’nun, kur-sul adındaki komutanı, seyhun nehrini geçerek, sogd’a gelir ve oradaki diğer türklerle birleşerek, semerkant’a doğru yürür.. arap valisi, said ibni haris, türkleri durduramaz ve semerkant’a çekilir.. ancak türkler semerkant’ı kuşatamazlar.. bu arada said ibni haris yerine 721 yılında horasan’a said ibni harasi atanır.. 722’de hisam halife olur, said ibni harasi’yi görevden alarak yerine müslim ibni said’i atar.. müslim ilk olarak afşin’i haraca bağlar.. seyhun’u geçerek bütün ekinleri ve ağaçları yakarak ilerler.. bunun üzerine turgis hakanı sulu, müslim’in üzerine yürür.. sulu’nun üzerine geldiğini ögrenen müslim geri çekilmeye başlar.. seyhun nehri yakınlarında, bir başka türk birliği tarafından durdurulur.. bir yandan yukardan sulu’nun birlikleri ilerlediği için acele eden müslim, zayiat vermesine rağmen, seyhun nehrini geçerek semerkant’a çekilir.. bu yenilgi üzerine, müslim görevden alınır, yerine esed ibni abdullah atanır.. esed ilk olarak hoten şehrini ele geçirerek yağmalar.. ancak, turgis hakanının müslim’i kovalamasından cesaret alan halk araplara karşı ayaklanır.. 726 yılında turgis hakanı sulu kararlı bir şekilde esed’in üzerine yürür.. huttal’da çarpışırlar.. esed, sulu karşısında ağır bir mağlubiyet alır.. bunun üzerine 727’de esed’de görevden alınarak yerine esres ibni abdullah atanır..

esres halk üzerinde baskı uygulayarak denetim kurabileceğini düşünürsede başarılı olamaz.. bir kısım halk müslüman olduklarını söyleyerek vergi vermek istemezler ve turgis’lerden yardım isterler. turgis hakanı sulu 728 yılında buhara’yı zapteder.. bu arada esres’in yerine cüneyt ibn abdurrahman geçer.. araplar semerkant’a çekilir.. hakan sulu ve kur-sul idaresindeki turgis kuvvetleri 729 yılında 58 gün süreyle arapları kemerce kalesinde kuşatma altında tutarlar.. açlıktan ölme noktasına gelen araplar kemerce’den çıkarak teslim olurlar, yapılan anlaşma gereğince teslim olanlar debusia’ya gönderilirler.. daha sonra hakan sulu, semerkant’ı kuşatır.. semerkant’ın işgal komutanı savra ibni hurr, cüneyd ibni abdurrahman’dan yardım ister.. cüneyd yardıma gelmeden savra ve hakan sulu semerkant yakınlarında savaşırlar.. araplar savaşı kaybeder, semerkant’ın arap karargah komutanı savra bu savaşta ölür.. halife hisam, kufe ve basra’dan 20000 kişilik ek bir kuvveti cüneyd ibni abdurrahman’a gönderir.. hakan sulu 732’de buhara’yı terk ederek çekilir.. 734’de cüneyd ibni abdurrahman ölür, yerine asım ibni abdullah geçer, bir yıl sonra onun da yerine halid ibni abdullah geçer..