masonlukla ilgili sorularınızı cevaplıyorum

Masonluk nasıl bir topluluk?

Hür Masonluk, hiç bir anlamda gizli bir cemiyet değildir. Bu ifade ile kendine özgü kapalı tarafları bulunduğunu inkâr etmiyor; toplantı yerleri, üyeliği, hedef, amaç ve ilkeleri, hatta bir dereceye kadar da usulleri bakımından hiç bir gizli tarafı yoktur, demek istiyoruz.

Hür Masonluk, "Ameli sanat temeli üzerine kurulmuş bir fikri sanattır." diye tanımlanmıştır. Yani, Hür Masonluk, doğrudan doğruya Ortaçağda taşçı ve duvarcıların kurdukları birliklerden ortaya çıkmıştır. Fakat iki yüz yıldan beri bu sanatlarla doğrudan doğruya bir ilişkisi kalmamıştır. Şimdiki sistemin, Ortaçağ sanatkârlarının loncalarına benzediğini iddia budalalık olur. Büyüme, gelişme ve değişme hayatiyet belirtisidir. Hür Masonluğun uzun zaman yaşayan bir birlik, bir kuruluş olması gerçeği de, geniş değişme, etkin bir yayılma evresi geçirmiş olduğunu ve hâlâ da, ruh ve esasta hiçbir değişikliğe uğramadan gelişmekte bulunduğunu gösterir.

Ortaçağ'da başladı

Bu kardeşlik cemiyeti, Norman'ların istilâsından hemen sonra loncalar zamanından itibaren ingiltere'de ortaya çıkmış gibi gözükmektedir. Fakat taşçı ve duvarcıların işleri kasabaların dışında bulunduğundan; bunlar loncalar kurmayıp, belirli bir taş ocağına veya bir yapıya bağlı "loca" lar meydana getirmişlerdir. Bununla beraber, bu locaların maksat ve gayeleri de, loncalarınkine çok benzemekteydi. Bu hedef ve gayeler, işi ve mesleği düzenlemek, bir ahlâk ve davranış standartı telkin etmek ve yeni üyelere bazı meslek bilgileri vermekte toplanıyordu Beri yandan, meslek ve sanatlarının o zamanki koşulları, bir yerde sürekli olarak çalışmamayı, çeşitli yerlerde iş aramayı gerektirdiğinden, birbirlerini tanımak için gizli, bâtınî (ésotérique) usuller, konulmuş bulunuyordu.

Sözünü ettiğimiz loca, aslında, taşçı ve duvarcılara atelye vazifesi görmekteydi ve oturdukları evlerden ayrı bulunuyordu. Bununla birlikte, loca, sadece atelye olmakla kalmıyor, üstelik hatırı sayılır sosyal bir yönü de bulunuyordu. Taşçı ve duvarcılar öğle yemeklerini burada yiyip; istirahate çekiliyorlardı. Locada olup bitenlerin gizli tutulması ta eskiden beri şart koşulmuş, locadaki ilk telkin ve öğretim, büyük olasılıkla yazı ile kesin ve açık bir formül halinde ifade edilmeyip, bütünüyle sözlü olarak yapılmıştır.

Gizlilik önemli bir ilke

Hâlâ mevcut olan en eski el yazması Masonik eserler, yaklaşık olarak 1400 tarihini taşımakta ve Regius ve Cooke manüskrileri olarak bilinmektedir. Her ikisinde de loca meselelerinde gizlilik, sır tutma kesin hükmü yer almaktadır. Bu manüskrilerden o ilk devirlerde bile, taşçı ve duvarcı olmayan kimselerin de locaya üye alındıklarını, zaman geçtikçe de, bu ameli olmayan (kabul edilmiş) Masonların arttığı görülmektedir. "The Masons Company of London" (Londra Masonlar Derneği) nin defterlerinden, 17 nci yüzyılın başlarında bu topluluğun içinde "Acception" (kabul) diye bilinen bir fikrî Masonluk bulunduğu anlaşılmaktadır.

XVII. yüzyılın ikinci yarısında localardaki amelî unsurun gittikçe zayıfladığı, düşünsel unsurun kuvvetlendiği, bu asrın sonlarına doğru da birçok locanın spécultatif bir nitelik kazandığı görülmektedir.

ilk Büyük Loca

1717'de Londra'da dört Loca mesleğin, Londra ve Westminster şehirlerinde daha iyi bir biçimde düzenlenmesi için merkezi bir makam, otorite kurmak konusunda aralarında bir anlaşmaya varıp, bu kurula "Büyük Loca" adını verdiler. Bütün büyük locaların ilki olan bu teşekkül, Londra yakınlarını ve çevresini kapsamaktan daha fazla bir yetkiye, jüridiksiyona sahip olmayı düşünmemekle birlikte, locaları yönetmekteki sağduyulu kararları sayesinde Hür Masonluk bütün dünyaya yayıldı. Alınan en kapsamlı önlemlerden biri de, o tarihe kadar milli kiliseye sıkıca bağlanmış olan bu mesleği, belirli bir mezhep ve inanç biçiminden uzak tutmak olmuştur. O zaman konulan bu yasa, bugün de geçerlidir. Nitekim bir numaralı Eski Yükümlülükte şöyle denir:

"Bir kimse, hangi dinden olursa olsun, yer ve göğün ulu mimarına iman etmek; ahlâk ve erdem görevlerini yerine getirmek koşuluyla mesleğin dışında tutulmaz, çıkarılmaz. Bu suretle, Masonluk iyi, doğru, sadık ve samimi insanlar birliği ve bu mesleğin sonsuza dek uzağında kalacak olan kimseler arasında da gönül yapıcı, uzlaştırıcı, mutlu dostluk aracıdır."

"Yüce Varlığa" inanma koşulu

şte böylece mütevazı bir şekilde 1717'de kurulmuş olan Büyük Loca, yalnız bütün ingiltere'de değil, aynı zamanda başka ülkelerde de kısa bir zamanda etkisini duyurdu. 1725'te irlanda, 1736'da iskoçya bu örneğe uyup, kendi büyük localarını kurdular ve bu gidiş bütün dünyaya yayıldı. Bugün ingiltere Büyük Locası tarafından tanınmış bulunan yüz kadar hükümran büyük loca vardır. Bunlardan başka, özellikle, Avrupa kıtasında ve bazı Latin Amerika memleketlerinde politikaya kapılmış, üyelik için gerekli bir nitelik olan "bir Yüce Varlığa inanmayı" talep etmediklerinden tanınmamış bulunan büyük gruplar vardır. Büyük locanın kararı gereğince, halis Masonlar, bu gibi kuruluşların üyeleriyle biraraya gelip hiçbir Masonik toplantı yapamazlar.

ilk Büyük Loca'nın kuruluşunun hemen arkasından, localar bütünüyle "spéculatif" bir hüviyet almışlardır.

Şimdi kardeşlik cemiyetinin nitelik, ve amaçlarını gözden geçirmek üzere, meslek tarihini bir yana bırakıp, ingiltere Büyük Locası tarafından 1938 yılında yayınlanan resmî bildiriyi aşığıya kaydedelim:

Mesleğin hedefleri ve ilişkileri

1. - ingiltere Birleşik Büyük Locası, 1717'de örgütlenmiş bir bünye olarak, oluştuğu tarihten beri, kendi jüridiksiyonunda uyumlu biçimde, Hür Masonluk hedef ve gayelerinin tam ve kesin bir biçimde ileri sürülmesini, kardeşçe bir anlaşma içinde bulunduğu diğer büyük localarla olan ilişkilerine ait ilkelerin tesbit ve tayinini zaman zaman arzuya şayan saymıştır.

2. - Yapılan başvurular ve son zamanlarda yayınlanan Hür Masonluğun, gerçek maksatlarını tahrif eden veya belirsiz kılan beyanlar karşısında mesleğin bazı temel ilkelerini kuvvetle belirtmek bir kere daha gerekli görülmüştür.