bunları biliyormusunuz ha

ilk Karalar Nasıl Oluştu?

Pasifik Okyanusu’nda bir ada yok oldu ya da bir ada meydana geldi şeklindeki haberleri basından zaman zaman duymuşluğumuz olmuştur. ilk karaların oluşumlarını da bunlara benzetebiliriz. Milyarlarca yıl önce buna benzer oluşumlar çok daha fazla ve sık aralıklarla meydana geliyordu. Daha kıtalar oluşmadan önce gezegen, yoğun meteor bombardımanı altında son derece yüksek enerjili, yıldırımların ekgib olmadığı, Güneş radyasyonlarının son derece yoğun olduğu, şiddetli volkanik faaliyetlerin etrafı kasıp kavurduğu ve atmosferin henüz oluşamadığı bir görüntü sergiliyordu. işte bu ortam içinde, ilk küçük kara parçaları oluşmaya başladı.
Yapılan bilimsel araştırmalara göre, ilk oluşan kıtasal kabuk ultramafik özellikteki kayalardı. Bunlar son derece duraysız durumdaydılar. Bu ultramafik kayalar, okyanus sırtlarından yükselen bazaltik magmalarla kesildiler. ikinci aşamada, bu ultramafik kabuk parçalandığında ortaya çıkan bazaltik magma ilk olarak küçük kara parçalarını oluşturmaya başladı. Bu arada andezitik lavlar devreye girdi ve magmadan türeyen granitik lavlar ada yaylarının iç kısımlarına yerleşti. Böylece ilk mini mini granitik ada yayları çarpıştı ve birbirlerine eklenerek ilk kara parçalarını, daha doğrusu ilk kıtaların kökenlerini oluşturmaya başladı. Bu olayların meydana geldiği zaman, günümüzden yaklaşık 3,5 milyar yıl öncesiydi.
Son derece yaşlı kayalardan oluşan eski parçalarına “kalkan” adını veriyoruz. Örneğin Kanada kalkanı, Sibirya kalkanı. Bu kalkanların derin kısımları ise, eski kıtanın çekirdeği olarak varsayabileceğimiz ve kraton diye tanımlanan kıtanın kök kısmını oluşturuyor. Bunu buzdağlarının köklerine benzetebiliriz. Kratonlar, kıtaların iç kısımlarında bulunan, son derece yaşlı temellerdir. Etraflarına kıtasal kabul eklendiğinde, kıtalar bugünkü şekillerini alacaklardır.
Dalma-batma olayları, kıtaların biçimlenmesinde önemli rol oynayan levha hareketleri olarak bilinir. Bu olaylar sonucunda kıtalara eklenen kayaç tipleri, çoğunlukla metamorfizma, magmatik çeşitlilik ve dağ oluşumu gibi olayların izlerini de içerir. Daha öncede söylediğimiz gibi, gezegenimizdeki bu olaylar dünümüzde zaman zaman süratlenerek ya da yavaşlayarak hala devam etmektedir.
Hepimiz biliyoruz ki, gezegenimizde altı büyük kıta vardır. Bunlar Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Asya, Afrika ve Avustralya’dır. Tüm bu kıtalar bir veya birden fazla kratondan meydana gelmiş olabilir. Kraton sınırları büyük dağ (orojenik) kuşakları ile çevrilidir.
ilk kıta hangisidir diye bir soru soracak olursanız, bunun cevabı “Vaalbara süper kontinenti”, yani kıtası olacaktır. Kıtanın adı Güney Afrika’daki Kaapvaal kratonu ve Batı Avustralya’daki Pilbara karatonundan türetilmiştir. Yaklaşık 3,6 milyar yıl önce oluşmuş bu muazzam kıta, günümüzden 2,5 milyar yıl öncesinde parçalanmaya başlamıştır.